در گزارش مدل كودك مطرح شد: اما و اگرهای سه سناریو برای نرخ بنزین

به گزارش مدل كودك یك كارشناس انرژی اظهار داشت: ثروتمندان ۱۷ برابر بیشتر از فقیرترین قشر جامعه از یارانه مستقیم بنزین بهره می برند، ازاین رو اختصاص سهمیه بنزین به خودروها به نفع ثروتمندان و به ضرر فقرا است.
سینا ضیایی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سناریوهای موجود برای نرخ بنزین، اظهار داشت: در این زمینه سه سناریو وجود دارد. نخست اینكه همانند دولت قبل سوخت بنزین را سهمیه بندی كرده و این سهمیه را به خودروها اختصاص دهیم كه طبیعتاً قیمت بنزین دو نرخی می شود؛ در روش دوم می توانیم سهمیه بندی سوخت را به افراد اختصاص دهیم تا همه آحاد جامعه از یارانه اختصاص یافته به بنزین بهره مند شوند و این امتیاز تنها برای دارندگان خودرو نباشد. در سناریو سوم هم می توان بدون سهمیه بندی، نرخ بنزین را افزایش داده و با استفاده از بخشی از درآمد آزاد شده برای دولت، یارانه نقدی به مردم داده شود. زیان دو سویه اقشار ضعیف: محروم از یارانه بنزین؛ تحت فشار تورم عضو اندیشكده مطالعات حاكمیت و سیاست گذاری در پاسخ به اینكه كدام سناریو را بهترین روش می دانید كه در نتیجه اجرای آن كمترین فشار به سبد هزینه خانوار وارد شود، تصریح كرد: در روش نخست از عدالت اجتماعی خبری نیست چون كه یارانه بنزین به همه افراد تعلق نمی گیرد و تنها شامل حال دارندگان خودرو می شود. این سیاست در واقع ادامه روند فعلی در توزیع ناعادلانه یارانه بنزین است. چنانچه طبق گزارشی كه سازمان برنامه هفته گذشته منتشر كرد، ثروتمندترین خانواده های ایرانی ۱۷ برابر بیشتر از فقیرترین قشر جامعه از یارانه مستقیم بنزین بهره می برند. البته این تمام داستان نیست. چون كه این نوع حمایت دولت از ثروتمندان از راه تثبیت قیمت، سبب ایجاد كسری بودجه و تورم مزمن در كشور شده كه بیشترین فشار آن باز هم بر دهك های پایین جامعه است. این كارشناس انرژی افزود: در واقع اقشار مستضعف جامعه نه تنها از یارانه بنزین سودی نمی برند، بلكه فشار تورمی حاصل از این سیاست را هم به دوش می كشند. این در شرایطی است كه تنها ۴۳ درصد مردم دارای خودروی بنزین سوز هستند و این آمار برای فقیرترین دهك جامعه روستایی تنها ۰.۷ درصد است. پس مشخص است كه اعطای سهمیه بنزین به ماشین ها دردی از فقرای جامعه دوا نخواهد كرد و تنها اثرات تورمی احتمالی توشه آنها خواهد بود. البته باید توجه داشت كه مطالعات تجربی انجام شده در ایران و سایر كشورهایی كه افزایش قیمت بنزین را تجربه كرده اند نشان داده است كه افزایش قیمت بنزین اثر تورمی چندانی نخواهد داشت و تنها در ماه اول با افزایش سطح قیمت ها نسبت به ماه قبل مواجه خواهیم بود و در ماه های پس از افزایش قیمت، اثر تورمی چندانی مشاهده نشده است. تخصیص سهمیه به افراد به عدالت نزدیك است این پژوهشگر اقتصادی اضافه كرد: در ارتباط با سناریو دوم كه تخصیص سهمیه به افراد است، دهك های پایین بیشترین بهره مندی را خواهند داشت و به برقراری عدالت اجتماعی نزدیك تر می شود. از سویی دیگر در نتیجه استفاده از این روش، دخالت دولت در این عرصه كاسته می شود. البته باید بازاری متشكل برای خرید و فروش سهمیه بنزین افراد وجود داشته باشد. در این حالت دولت باید تمام زنجیره یارانه ای را كه در عرصه تولید و فروش سوخت وجود دارد، از میان برداشته و اجازه دهد بر مبنای عرضه و تقاضا در بازار نرخ سوخت معین شود. این در شرایطی است كه باید سقف ذخیره سهمیه برای سهم بنزین در بازار وجود داشته باشد تا زمینه ساز احتكار نشود. علاوه بر این خرید سوخت صرفاً در جایگاه و زمان سوخت گیری امكان پذیر باشد تا جلوی فعالیت سفته بازانه و نوسانات ناشی از آن گرفته شود. ضیایی خاطرنشان كرد: یكی از دلایلی كه باعث شد در دولت نهم و دهم شاهد افزایش تورم در نتیجه رشد قیمت بنزین باشیم این بود كه یارانه داده شده در طرح هدفمندی یارانه ها از منبعی غیر از محل افزایش قیمت بنزین بود بنابراین در آن دوره با كسری بودجه و در نتیجه تورم مواجه شدیم. جایگاه دولت در پازل هدفمندی یارانه ها به قول وی در نتیجه اجرای روش اول قیمت گذاری سوخت، درآمد چندانی هم به دولت نمی رسد. ازاین رو این سناریو نه از منظر عدالت و نه از منظر ایجاد درآمد برای دولت و كاهش كسری بودجه مورد تأیید نیست. سناریوی سوم هم هر چند از منظر اقتصادی مورد تأیید است، اما به نظر می آید هم اكنون مورد نظر سیاست گذار نیست و اعتماد چندانی هم از جانب مردم نسبت به دولت برای چگونگی تخصیص درآمد آزاد شده از آن وجود ندارد. این در شرایطی است كه به عقیده جامعه شناسان در شرایطی كه اعتماد مردم نسبت به عملكرد دولت كاهش یافته، چنین اقدامی كه دولت بنزین را بر مبنای نفر تخصیص دهد می تواند در بازگشت این اعتماد مؤثر باشد؛ چون كه در چنین شرایطی خود مردم برای سهم بنزین خود تصمیم می گیرند و درآمد حاصل از فروش آن به قیمت بازار هم توسط خودشان صرف می شود. ضمن اینكه برای دولت هم درآمد قابل توجهی به علت عدم تخصیص یارانه به بنزین (به غیر از سهمیه هایی كه به افراد اعطا می شود) آزاد خواهد شد.