مروری بر وضعیت سرمایه گذاری های اقتصادی در تأمین اجتماعی

مدل کودک: سازمان عیالوار تامین اجتماعی با جمعیت ۴۵ میلیونی بیمه شدگانش در سالهای اخیر با مشکلات گوناگون مالی و اعتباری مواجه بوده تا جایی که تا همین سال گذشته، برای پرداخت مستمری بازنشستگان ناچار به استقراض از بانکها می شد این در شرایطی است که با انباشت بدهی های دولت به این سازمان، دغدغه های مالی مذکور هر روز پررنگ تر از روز گذشته می شوند.
به گزارش مدل کودک به نقل از ایسنا، ناترازی منابع و مصارف در سالهای گذشته گریبانگیر صندوق های بازنشستگی بوده است. مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی یکی از دلایل مهم ناترازی منابع و مصارف در صندوق های بازنشستگی را علل بیرونی و تحمیلی و هم برخی دلایل درونی در این صندوق ها می داند.
وی در اینباره می گوید: یک دسته از عوامل، عوامل تحمیلی و بیرونی هستند؛ شرایط امروز کشور از نظر مؤلفه های اجتماعی و اقتصادی نسبت به زمان تصویب قانون تأمین اجتماعی از نظر نرخ امید به زندگی، نرخ زاد و ولد، هرم سنی جمعیت و موارد دیگر، تغییراتی چشم گیر داشته اما اصلاحات متناظر با شرایط جدید در صندوق ها و در نظام بیمه اجتماعی و بازنشستگی کشور اتفاق نیفتاده است. در دنیا با کاهش ضریب پشتیبانی صندوق ها، سهم مشارکت و حمایت دولت ها افزوده می شود اما در ایران این سهم از سال ۱۳۵۴ تابحال ثابت مانده است.
از دیگر عوامل تحمیلی که منجر به ناترازی منابع و مصارف شده، میتوان به نرخ بازنشستگی های قبل از موعد اشاره نمود. سازمان تأمین اجتماعی با آمار بیشتر از ۵۲ درصدی بازنشستگی های قبل از موعد رو به رو است که بار مالی سنگینی را برایش به دنبال داشته است.
موسوی به مبحث بهره وری دارایی ها هم اشاره و اظهار می کند: در این عرصه متأسفانه در گذشته خوب عمل نشده است. سهم منابع حاصل از سرمایه گذاری در صندوق های بازنشستگی تعهدی مثل سازمان تأمین اجتماعی باید حداقل ۱۸ تا ۲۰ درصد باشد، اما هم اکنون در سازمان تأمین اجتماعی، سهم منابع حاصل از سرمایه گذاری در کل منابع حداکثر شش درصد است که اقدامات اصلاحی را در این عرصه شروع کرده ایم و مقدمات و زیرساخت های مناسبی فراهم گشته است تا سرمایه گذاری ها بازدهی مناسب تری داشته باشد.

سودآوری شستا چقدر است؟
در این میان، برخی معتقدند منابع و دارایی های سازمان تأمین اجتماعی به اندازه ای است که کل نظام بیمه ای کشور را کفایت می کند. موسوی، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی در اینباره می گوید: «گاهی اوقات شستا واقعی دیده نمی گردد. اگر سال قبل ۲۳ هزار میلیارد تومان از شستا بعنوان سهم، سود گرفته ایم این رقم در بهترین حالت باید به ۷۰ هزار میلیارد تومان برسد. ارزش دارایی های امروز شستا ۱۶۸ هزار میلیارد و سود آن ۲۳ هزار میلیارد تومان بوده است. چگونه می شود همه نظام بیمه ای را شستا اداره کند؟ در حالیکه بودجه سازمان تأمین اجتماعی سال آینده ۶۴۰ هزار میلیارد تومان پیشبینی می شود.
این در شرایطی است که در سیاست های کلی تأمین اجتماعی ابلاغی از جانب مقام معظم رهبری بر عدم تکمیل طرح های فاقد تضمین مالی بین نسلی، تأمین منابع پایدار، رعایت محاسبات بیمه ای و تعادل میان منابع و مصارف، حفظ و ارتقای ارزش ذخایر سازمان ها، پیشگیری از انباشت بدهی های دولت و رعایت قواعد بیمه ای و تأمین بار مالی تضمین شده و بین نسلی تاکید گردیده است که باید ملاک برنامه ریزی های قانون گذاران و مجریان قانون قرار بگیرد و تادیه بدهی های دولت در قوانین بودجه سنواتی به صورت شفاف دیده شود.

مروری بر وضعیت سرمایه گذاری اقتصادی در تأمین اجتماعی
مصطفی سوری، معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان تأمین اجتماعی به تبیین اقدامات انجام شده در زمینه روند سرمایه گذاری های اقتصادی در این سازمان پرداخته و در اینباره می گوید: تصور عامه از وضعیت مالی سازمان تأمین اجتماعی به دهه ۸۰ و ماقبل آن باز می گردد که منابع حاصل از وصول حق بیمه بر مصارف سازمان رجحان داشت و سازمان تأمین اجتماعی بدون دغدغه تأمین مالی، هزینه های جاری را پرداخت می کرد و مازاد آن صرف سرمایه گذاری می شد.
وی می افزاید: لیکن امروزه بنا به علل گوناگونی همچون تصویب و تحمیل قوانین، مقررات و مصوبات دارای بار مالی بدون لحاظ محاسبات بیمه ای و نحوه تأمین منابع آن، عدم انجام اصلاحات پارامتریک و عدم ایفاء بموقع تعهدات دولت و…، دیگر شرایط مزبور فراهم نیست و سازمان تأمین اجتماعی جهت ایفاء تعهدات جاری خود همانند پرداخت مستمری ها و یا عرضه درمان با کسری نقدینگی روبرو شده است.

دغدغه تأمین کسری نقدینگی
معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان تأمین اجتماعی ضمن اشاره به این که با عنایت به بحران کسری نقدینگی در سازمان تأمین اجتماعی، بدیهی است اگر ذخیره ای برای سرمایه گذاری باقی نمانده و به تبع آن تمرکز فعالیتهای حوزه سرمایه گذاری سازمان تأمین اجتماعی معطوف به نحوه تأمین کسری نقدینگی شود عنوان می کند: به عبارتی در حالیکه در ادوار گذشته رویکرد حوزه سرمایه گذاری سازمان، سرمایه گذاری با بازدهی بالاتر بود لیکن در شرایط حاضر، این رویکرد به تأمین مالی با نرخ هزینه مالی کمتر تغییر پیدا کرده است.

شرکت های زیان ده و کم بازده، ۷۰ درصد سبد سرمایه گذاریها

دارایی های تأمین اجتماعی کفاف ۱۰ ماه هزینه ها را می دهد
سوری ادامه می دهد: از طرفی ۷۰ درصد از کل سبد سرمایه گذاری های سازمان تأمین اجتماعی به واسطه پرداخت دیون دولت در برابر واگذاری سهام شرکتهای زیان ده و کم بازده شکل گرفته و این امر باعث کاهش نرخ بازدهی سرمایه گذاری های سازمان تأمین اجتماعی شده است. ارزش گذاری دارایی های سازمان مبین این امر است که کل دارایی های سازمان تأمین اجتماعی بدون احتساب بدهی های دولت به ارزش ۴۴۱ همت است که این در قیاس با ۵۵۴ همت بودجه تعهدات مستمری پرداختی و درمان در سال آتی حداکثر کفاف ۱۰ ماه هزینه های مزبور را می کند.
وی ضمن اشاره به بندهای سوم و چهارم سیاست های کلی تأمین اجتماعی، ابلاغی منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) می گوید: الزامی است سازوکاری شفاف، کارآمد و اجرایی جهت اجرای منویات معظم له پیاده سازی و اجرا گردد. در این خصوص معاونت اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان در دولت سیزدهم با هدف امانتداری اموال مردم و صیانت از اموال و دارایی های بیمه شدگان با دو رویکرد کارایی، افزایش بازدهی و بهره وری و هم مقابله با فساد و ایجاد شفافیت گامهای سترگی در این زمان کوتاه برداشته است و تلاش کرده است تحول، عدالت و اعتماد افزایی را سرلوحه برنامه های خود قرار دهد.
معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان تأمین اجتماعی در ادامه به اهم اقدامات صورت گرفته سازمان تأمین اجتماعی در حوزه اقتصادی در دولت سیزدهم اشاره کرده که در ادامه به صورت لیست وار آمده است:
۱- بهبود مستمر روش های وصول مطالبات از دولت با رویکرد صیانت از دارایی های سازمان
ارزش مطالبات سازمان تأمین اجتماعی طی سالهای ۱۳۹۶ لغایت ۱۴۰۱ با ۲۸۸ هزار میلیارد تومان افزایش به رقمی حدود ۴۷۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید لیکن در همین بازه زمانی ارزش این مطالبات به نرخ دلار صرافی بانک ملی ایران از ۴۳ میلیارد دلار به ۱۲ میلیارد دلار تنزل پیدا کرده است. به عبارتی عدم پرداخت بموقع این مطالبات توسط دولت سبب شده است قریب به ۱۳۳۴ هزار میلیارد تومان سرمایه مردم نزد سازمان تأمین اجتماعی از دست برود.
کل پرداخت دیون دولت به سازمان تأمین اجتماعی در دولت دوازدهم صرفا رقمی معادل ۵۳ هزار میلیارد تومان بوده است که این رقم در دو ساله اول دولت سیزدهم با بیشتر از سه برابر افزایش به رقمی بالغ بر ۱۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
فارغ از افزایش کمی مطالبات وصول شده، به لحاظ کیفی نیز، سهام واگذار شده رشد قابل ملاحظه ای داشته است. در خلال این مدت سازمان با تعامل سازنده با دولت از دریافت شرکتهای کم بازده و دارای زیان انباشته استنکاف نموده و در مقابل سهام شرکت هایی با قابلیت سوددهی و بازدهی بالا، قابلیت تقسیم شوندگی سود و نقدشوندگی بالا را دریافت کرده است.
۲- انجام بزرگترین تسویه بدهی بانکی در کشور
دولت های قبل به منظور تأمین کسری نقدینگی مبادرت به دریافت تسهیلات بانکی بی رویه از سیستم بانکی با رقمی بیشتر از ۸۸ هزار میلیارد تومان کرده بود که این امر فارغ از تأثیر مخرب آن بر اقتصاد کلان کشور سبب شده بود سازمان تأمین اجتماعی بعنوان بزرگترین ابر بدهکار سیستم بانکی کشور شناخته شود. با اهتمام و جدیت سازمان تأمین اجتماعی این بدهی امسال در چارچوب واگذاری سهام با بانک رفاه کارگران تسویه گردید و الان سازمان تأمین اجتماعی به جای ابربدهکار به سیستم بانکی، ابرطلبکار از دولت بشمار می رود.
۳- انجام مقدمات بزرگترین افزایش سرمایه در سیستم بانکی کشور
مقدمات بزرگترین افزایش سرمایه تاریخ سیستم بانکی کشور، در بانک رفاه کارگران انجام و به واسطه آن بانک رفاه کارگران به واسط افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و سود انباشتی با سرمایه ای بالغ بر ۶۶ هزار میلیارد تومان بدل به بزرگترین بانک کشور از منظر سرمایه ثبت شده خواهد شد.
۴- بزرگترین افزایش سرمایه در تاریخ بازار سرمایه در شستا
پارسال بزرگترین افزایش سرمایه در تاریخ بازار سرمایه در شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی (شستا) انجام شد و سرمایه شرکت مزبور از ۱۴ هزار میلیارد تومان به بیشتر از ۱۶۳ هزار میلیارد تومان از محل تجدید ارزیابی دارایی ها افزوده شد که امری بی بدیل در تاریخ بازار سرمایه کشور به حساب می آید.
۵- بزرگترین حجم انتشار اوراق اجاره در یک نوبت در تاریخ بازار سرمایه کشور
با هدف بهره مندی از سایر شیوه های تأمین مالی و ظرفیت های بازار سرمایه، انتشار اوراق اجاره سهام بر اساس سهام شرکت شستا و با توثیق سهام شرکت مذکور و پالاش نفت لاوان به میزان ۴۰۰۰ میلیارد تومان صورت پذیرفت که بزرگترین حجم انتشار اوراق اجاره در یک مرحله در تاریخ بازار سرمایه به حساب می آید.

وی با اشاره به اینکه از دیگر اقدامات کلان معاونت اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان تأمین اجتماعی میتوان به فروش ۳۸۰۰ میلیارد تومان اسناد خزانه متعلق به سازمان اشاره نمود، می گوید: هدف آن است با اجرای برنامه های عملیاتی در جهت افزایش کمی و کیفی تولید و افزایش سودآوری شرکت ها و موسسات تابعه بتوانیم ضمن افزایش شفافیت و نظارت موثر از راه حضور بموقع در میدان و ایجاد سامانه های نظارتی سیستماتیک و پیگیری و برخورد قاطع با متخلفین در حوزه اقتصادی سازمان بتوانیم در صیانت و امانت داری اموال مردم موفق باشیم.

منبع: مدل کودک