نوروز؛ جشن سبزاندیشی ها نوروز آیینی دینی است؟

به گزارش مدل كودك نوروز؛ جشن بهار است. یك آیین ایرانی كه بررسی ریشه های آن هنوز هم ادامه دارد. درباره اینكه نوروز یك جشن ملی برآمده از روحیه طبیعت دوستی ایرانی ها است یا آیینی دینی با ماهیتی اخروی اختلاف وجود داد. هر چه كه هست، نوروز بعنوان بزرگ ترین جشن ایرانیان، شادی و امید به بار می آورد.
به گزارش مدل كودك به نقل از ایسنا، نوروز برای ایرانی ها یادآور معانی چون دیرینگی، نوزایی، سبزاندیشی و شادمانی است كه بنا به قول ابوریحان بیرونی –دانشمند و محقق قرن پنجم هجری- نوروز، جشن پیشانی سال است.
«نوروز» یك اسم مركب است كه از تركیب دو واژه فارسی «نو» به معنای تازه، جدید و الان و «روز» به معنای خورشید و آفتاب تشكیل شده است كه روی هم رفته به معنای «روز نو» است و بر اولین روز از اولین ماه سال خورشیدی اطلاق شده كه آغازگر بهار است.
به قول حجت الله منیری، آریاییان نوروز را «ناواسردا» یعنی سال نو می گفتند، همینطور در دوره سلسله های سغدیان و خوارزمشاهیان، مردم آریایی آسیای میانه، نوروز را «نوسارد» و «نوسارجی» می نامیدند. البته به نوروز «جشن سال»، «جشن فروردین» یا «فره وَهَر» هم گفته می شد.
نوروز نماد هویتی ایرانی ها است كه بر مبنای مطالب یاد شده در مقاله «پیوند و تنیدگی اندیشه های ناسوتی و لاهوتی ایرانی ها در عید نوروز»، نوروز نه تنها بزرگترین عید مردم فلات ایران، بلكه جشن اقوام و گروه هایی است كه در حوزه جغرافیایی و فرهنگ ایرانی كهن زیسته و هم در این محدوده آمد و شد داشته اند. همه اقوامی كه به این سرزمین آمدند و همه جریان های اعتقادی كه در اینجا رواج پیدا كردند؛ نوروز را پذیرفته و از آن مایه گرفته و در آن اثر گذاشتند.
نوروز بعنوان یك عید ملی و دینی از دیرباز مورد توجه بوده و در بین جشن های جهان هم به شهرت بسیاری رسیده است. بنا به قول حجت الله منیری در مقاله یاد شده، نوروز هم ماهیت مادی و ناسوتی دارد و هم ماهیت معنوی و لاهوتی. «جشن فَروَردگان» یا «جشن اموات»، ماهیت اخروی عید را نشان داده است كه در پنج روز آخر سال برگزار می گردد.
گفته می شود، در این مدت ایرانی ها خانه های خویش را غبارروبی می كنند تا میزبان خوبی برای درگذشتگان خود باشند. چون بار بر این است كه در ایام آخر سال روح درگذشتگان به بازماندگان خود سر می زند و برای آنها آرزوی توفیق و شادمانی می كند. در نتیجه سنت خانه تكانی ریشه در این باور كهن ایرانی دار كه این پس از نوروز نشانه ماهیت معنوی آن بشمار می رود.
از جانب دیگر جشن بهار یا جشن فروردین، جلوه مادی نوروز دانسته می شود كه از قدیم روزهای ابتدایی سال جدید كه همزمان با آغاز فصل بهار است؛ گرامی داشته می شود.
نكته شنیدنی آن است كه گرچه نوروز برای ایرانی ها نام آشناست اما بنا به قول مهرداد بهار – پژوهشگر حوزه اسطوره شناسی-، در اوستا -كتاب دینی زرتشتیان- هیچ اشاره ای به نوروز نشده است. در مقاله پیوند و تنیدگی اندیشه های ناسوتی و لاهوتی ایرانی ها در عید نوروز، اشاره شده است كه نخستین متن باستانی كه از نوروز یادكرده كتاب «زند» -تفسیری بر اوستا- است. در این كتاب كه متن آن به زبان پهلوی است؛ علاوه بر اشاره به نوروز، به شیوه نیایش در این روز هم پرداخته شده است.
با این حال، همچنان این اختلاف وجود دارد كه آیا نوروز آیین فرهنگی و ملی است كه از روحیه طبیعت گرایی یا طبیعت دوستی ایرانی ها سرچشمه گرفته یا باورهای مذهبی و ماورایی در بزرگداشت این روز دخیل بوده است؟.