آمار تنبلی چشم در ایران و جهان

مدل کودک: به گزارش مدل کودک، هم اکنون شیوع تنبلی چشم در جهان ۲ تا ۳ درصد است و طبق آمار به دست آمده از اجرای برنامه جلوگیری از تنبلی چشم در کشور، شیوع این اختلال در گروه سنی ۴ تا ۶ سال، ۴.۱ درصد است؛ مطالعات نشان می دهد تنبلی چشم شایع ترین علت نابینایی یک چشمی در افراد زیر ۲۰ سال است ازاین رو جلوگیری از تنبلی چشم اهمیت زیادی دارد.
به گزارش مدل کودک به نقل از ایسنا، بهترین سن درمان تنبلی چشم زیر پنج سالگی است. عود (برگشت) بیماری تنبلی چشم تا سن ۱۰ سالگی امکان پذیر است. برای جلوگیری از عود بیماری باید والدین آگاهی و اطلاعات لازم داشته باشند.

تنبلی چشم چیست؟
اگر کودک شما به کاهش دید در یک یا هر دو دو چشم گرفتار شده است، به نحوی که حتی بعد از استفاده از عینک بمنظور برطرف شدن عیوب انکساری یا حتی انجام عمل جراحی، بمنظور برطرف شدن عیوب ساختمانی، باز هم دید او کامل نشود و مانند سایر افراد قادر به دیدن نباشد، چشم او تنبل شده است.
هم اکنون شیوع تنبلی چشم در جهان ۲ تا ۳ درصد است. طبق آمار به دست آمده از اجرای برنامه پیش گیری از تنبلی چشم در کشور، شیوع این اختلال در گروه سنی ۴ تا ۶ سال، ۴.۱ درصد است. مطالعات نشان می دهد که تنبلی چشم شایع ترین علت نابینایی یک چشمی در افراد زیر ۲۰ سال است بدین سبب پیش گیری از تنبلی چشم اهمیت زیادی دارد.

آسیب شناسی رشد و تکامل سیستم بینایی
رشد و تکامل مرکز بینایی در مغز، از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه پیدا می کند که حداکثر رشد آن تا پنج سال اول بعد از تولد است. در نتیجه در تکامل طبیعی دستگاه بینایی، از دو چشم سالم، دو تصویر در محل قشر مغز در ناحیه پس سر تشکیل می شود که این دو تصویر بر روی هم انطباق می یابد و کودک سالم فقط یک تصویر را می بیند. هر عاملی که موجب اشکال دید در یک یا دو چشم کودک شود، رشد و تکامل طبیعی دستگاه بینایی را متوقف می کند و در نتیجه، در قشر مغز، دو تصویر غیر یکسان ایجاد می شود که یکی از آنها طبیعی و دیگری مبهم است. پس مغز برای پیش گیری از دوبینی کودک تصویر مبهم را حذف می کند. بنابراین، امکان دارد چشمی که از نظر ظاهری کاملا سالم می باشد، بینایی کامل و طبیعی نداشته باشد و به اصطلاح بعد از مدتی تنبل شود.
مطالعات نشان می دهد که احتمال مبتلاشدن به تنبلی چشم در کودکانی که نارس متولد شده اند نسبت به سایر کودکان ۳۰ درصد بیشتر است بدین سبب کودکی که نارس به دنیا آمده، حتما باید چشم پزشک معاینه کند.

درمان تنبلی چشم
درمان تنبلی چشم به سه عامل (سنی که در آن تنبلی چشم به وجود آمده است، مدت زمانی که از ایجاد تنبلی چشم گذشته و سنی که در آن درمان شروع شده است، بستگی دارد. بطور کلی آگاهی والدین و همکاری آنها کلید موفقیت در درمان است. درمان تنبلی چشم نیازمند همکاری تنگاتنگ والدین با متخصصان (بینایی سنج و چشم پزشک) است. والدین باید بدانند که دوران کودکی تنها زمان دستیابی به درمان کامل است و در صورت از دست دادن آن، این فرصت برای همیشه از دست رفته است. همین طور والدین باید صبور باشند و انتظار بهبودی سریع نداشته باشند.
والدین باید توجه نمایند که درمان کامل تنبلی چشم بسیار مشکل است و بعد از تشخیص بیماری، تازه در اول راه هستید، پس پیگیری درمان تا بهبودی کامل دید دو چشم تا سن ۱۰ سالگی مطابق با برنامه زمانبدی معاینات اعلام شده توسط بینایی سنج الزامی است.
نکته مهم در درمان تنبلی چشم این است که هر چه سن کودک کمتر باشد، شانس درمان بیشتر و مدت درمان کوتاه تر می شود و هر چه درمان چشم تنبل دیرتر شروع شود احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می شود. بهترین سن برای درمان تنبلی چشم پیش از پنج سالگی است.
روش های درمانی مختلفی برای درمان تنبلی چشم وجود دارد که مهم ترین آنها عبارت از بستن چشم، استفاده از عینک، انجام جراحی و تمرینات چشمی است.
اما بهترین درمان تنبلی چشم، بستن چشم سالم می باشد تا چشم تنبل ملزم به فعالیت شود و با تمرین دیدن، تنبلی آن برطرف شود. دوره زمانی بستن چشم در کودکان متفاوت و نسبتا طولانی است و از چند هفته تا چند ماه است که این دوره را متخصص تعیین می کند.
باتوجه به میزان تنبلی چشم، مدت زمان بستن بطور معمول بین ۲۱ – ۶ ساعت در روز، متغیر است. هر چه میزان تنبلی بیشتر باشد مدت زمان بستن چشم سالم بیشتر خواهد بود. مطالعات نشان می دهد که بستن بیش از ۶ ساعت اثر مطلوبی بر چشم ندارد و علاوه بر کاهش میزان همکاری کودک، گاهی موجب تنبلی در چشم سالم نیز می شود. پس والدین باید مطابق دستور متخصص عمل و نباید اهتمام کنند چشم سالم را بیش از زمانی که پزشک تشخیص داده است. بسته نگه دارند.
طی مدت درمان نیز در فواصل مشخص، باید چشم کودک را متخصص معاینه کند برای اینکه ممکنست نیاز باشد که مدت زمان بستن تغییر داده شود. ضمنا باتوجه به نظر متخصص، می توان مدت بستن را طی روز، به چند نوبت تقسیم کرد تا تحمل آن برای کودک آسان تر باشد.

راه های جلب همکاری کودکان در بستن چشم
بستن چشم
والدین برای جلب همکاری کودک در بستن چشم به این نکات توجه نمایند.
برای بستن چشم کودک او را مجبور نکنند و از جملات و کلمات مثبت بهره گیرند.
برای تعیین زمان بستن و باز کردن چشم، از یک زمان سنج (ساعت) بهره گیرند. بدین سان از نظر کودک زمان سنج موجودی بد تلقی می شود و نه والدین.
والدین کودک باید توجه داشته باشند زمانی که چشم کودک بسته است از بازی هایی پرهیز کنند که احتمال سقوط یا خطر برای کودک دارد (مثل بازی های دویدنی).
آن چه در اینجا مهم می باشد، پشتیبانی از کودک است و حتی باید برای کاری که انجام می دهد. پاداشی نیز در نظر گرفته شود.
در زمان بستن چشم ها کودک را به مهمانی یا به جایی نبرید که توجه اطرافیان یا دوستان به او جلب شود برای اینکه موجب افزایش اضطراب کودک و کاهش همکاری او می شود و از ادامه درمان سر باز می زند.
چنانچه کودک به مهد می رود با مربی او صحبت کنید تا در مهد با کودک رفتار مناسبی داشته باشد و سایر بچه ها نیز توجیه شوند در غیر این صورت در زمان حضور کودک در منزل، چشم او را ببندید.
برای کودکانی که سن بیشتری دارند، موضوع را به شکل ساده و قابل فهم توضیح دهید.
از پوشش های چشمی زیبا استفاده کنید.
برخی از پوشش ها پوست کودک را تحریک می کند. حساسیت پوستی کودک را با تدابیری به حداقل برسانید به شکلی که از گاز استریل در زیر پوشش چشمی استفاده کنید. از پوشش چشمی ضد حساسیت استفاده کنید. با متخصص مشورت کنید. یادتان باشد که پوشش چشمی را هیچگاه روی عینک نبندید.
نحوه درمان و مدت زمان درمان هر کودک با کودک دیگر متفاوت می باشد و فقط متخصص می تواند آنرا تشخیص دهد و نه والدین کودک.
استفاده از عینک
گاهی اوقات برای مساعدت با درمان، از عینک می شود. استفاده از عینک باید طبق دستور متخصص برای درمان عیوب انکساری چشم باشد. گاهی اوقات استفاده از عینک به مدت طولانی لازم است چون از برگشت تنبلی چشم جلوگیری می کند.
انجام جراحی
اگر تنبلی چشم بر اثر بیماریهای مادرزادی مانند پایین افتادگی پلک یا سایر عیوب ساختمانی به وجود آمده باشد، بهترین درمان عمل جراحی است. در آب مروارید مادرزادی اگر عمل جراحی بعد از تولد تا سه ماهگی و هر چه سریع تر صورت گیرد. نتیجه بهتری به دست خواهد آمد اما بعد از سه ماهگی، نتیجه جراحی چندان رضایت بخش نخواهد بود.
انجام تمرینات چشمی
انجام تمریناتی مانند نقاشی کردن، بازی با خط نقطه، استفاده از بازی های کامپیوتری، پرتاب توپ به سمت هدف تعیین شده، کتاب خواندن، خمیر بازی و بریدن اشکال در کنار سایر روش های درمانی می تواند بر بهبود دید کودک اثر بگذارد و درمان آنرا تسریع کند.
نقاشی کردن
اگر کودک برای نقاشی کردن از مداد قرمز استفاده نماید یا در صفحه های شطرنجی نقاشی کند و دقت کند که رنگ ها از اطراف خانه های شطرنجی بیرون نزند. تأثیر بیشتری در بهبود دید می گذارد. نقاشی با آبرنگ نیز بسیار مؤثر است. ضمنا بهتر است کودک یک دفعه با چشم تنبل و یک دفعه با چشم سالم (بستن چشم مقابل) نقاشی کند، سپس نقاشی ها را با یکدیگر مقایسه و اهتمام کند که با چشم تنبل همانند چشم سالم کار کند.
بازی خط و نقطه
اگر بیمار به نقاشی کردن علاقه ندارد، بهتر است به وی تمرینات خط و نقطه بدهیم. با وصل کردن نقطه ها به یکدیگر با چشم تنبل، توانایی آن چشم بیشتر می شود. بهتر است این کار با مداد قرمز صورت گیرد.
استفاده از بازی های کامپیوتری
در این روش بهتر است که کودک در بازی، امتیازهایی را که با چشم سالم و چشم تنبل خود به دست آورده است با یکدیگر مقایسه کند و بتواند با انجام تمرین های زیاد امتیازهای دو چشم را برابر کند.
پرتاب توپ به سمت هدف تعیین شده
پرتاب هدفمند نیز تمرین مؤثری است. برای این تمرین چند شیء توخالی مثل جعبه، تابه، قابلمه و کاسه را روی زمین بر روی یک خط و با فاصله چند سانتی متر از یکدیگر قرار دهید. سپس از کودک بخواهید درون آنها توپ بیندازد. برای این کار می توان از توپ پینگ پنگ یا هر توپ کوچک و بی خطر دیگری بهره برد.
استفاده از انواع توپ های قرمزرنگ می تواند در کوتاه کردن دوره درمان مؤثر واقع شود.
کتاب خواندن
با کودکتان کتاب بخوانید و اگر نمی تواند کتاب بخواند کتاب های بدون کلمه را با هم ورق بزنید. آنها را به کودک نشان دهید و دقت او را به اشکال جلب کنید.
کارهایی که ذکر شد ضمن تحریک بینایی کودک موجب می شود زمان های بستن چشم برای کودک آسان تر بگذرد.
با توجه به این که عود تنبلی چشم در بیشتر مواقع بدون علامت است. پس مراجعه منظم به متخصص و رعایت دقیق دستورات وی بعد از درمان تا سن ۱۰ سالگی لازم است.

عوارض تنبلی چشم
برمبنای اطلاعات سازمان بهزیستی، عوارض تنبلی چشم شامل مواردی است: نابینایی یا کاهش بینایی دائمی که اکثراً، یک طرفه است. از میان رفتن دید عمقی بدین معنا که افراد مبتلا به تنبلی چشم قدرت تشخیص عمق اجسام و اشیاء را ندارند پس از عهده انجام خیلی از مشاغل برنمی آیند. بطورمثال این افراد نمی توانند خلبان شوند یا حرفه هایی را انتخاب کنند که نیاز به دقت زیاد داشته باشد. حتی در انجام پاره ای امور مانند رانندگی نیز گرفتار مشکل می شوند. کاهش قدرت تمرکز و قدرت تفکیک در کودکانی که گرفتار تنبلی چشم هستند، مردمک چشم به سختی روی یک نقطه متمرکز می شود و تشخیص یک فرد یا یک شیء بین سایر افراد و اشیاء برای آنان دشوار است. افت تحصیلی، طبیعی نبودن دید در کودکان مبتلا به تنبلی چشم، اغلب به افت تحصیلی این کودکان منجر خواهد شد.
همین طور سرعت خواندن مطالب نیز در این کودکان کاهش پیدا می کند که این ضعف در پیشرفت تحصیلی کودکان تأثیر منفی خواهد داشت. فردی که گرفتار تنبلی چشم است، نسبت به افراد سالم، بیشتر در معرض خطر نابینا شدن قرار دارد برای اینکه اگر یک چشم، کارکرد خودرا (در اثر سایر بیماریها، ضربه، عفونت و… ) از دست بدهد، فرد در معرض خطر نابینایی قرار می گیرد بدین سبب بیماری تنبلی چشم کودک را جدی بگیرید.
همیشه پیشگیری بهتر و مؤثرتر از درمان است.