کارآفرینی و اشتغال زایی برای کودکان با استعداد اتیسم

کارآفرینی و اشتغال زایی برای کودکان با استعداد اتیسم

مدل کودک: اصفهان چرم دوزی یکی از رشته های صنایع دستی است که هنوز زنده، پرکاربرد و منعطف با خانه و خانواده است و اینروزها جمعیت زیادی از زنان خانه دار و افراد توان خواه، مبتلابه اتیسم و دارای معلولیت به این شغل، اشتغال دارند.

در شرایطی که کودکان مبتلابه اتیسم تا همین چند سال قبل از جامعه طرد می شدند و در مدارس کودکان استثنایی درس می خواندند، حالا این اختلال برای اکثریت مردم شناخته شده است. اصفهان با داشتن تعداد مراکز اتیسم در کشور پیشتاز است و حتی از تهران نیز مراکز ارائه دهنده خدمات بیشتری دارد، اما هنوز بازار کار برای مبتلایان اتیسم، به اندازه کافی فراهم نیست.

فهیمه قنبریان، بانوی جوانی که حدود ۳۷ سال سن دارد، یکی از افرادی است که با کارآفرینی برای مبتلایان به اتیسم آموزش و بازاریابی محصولات چرم دوزی را در کارگاه کوچک خود انجام می دهد. متن پیش رو حاصل گفت و گو با این بانوی دغدغه مند و کارآفرین در کارگاه چرم دوزی اش است.

شما از چه زمانی و نزد چه کسی چرم دوزی را آموختید؟

من حدود ۱۱ سال است که در عرصه صنایع دستی فعالیت می کنم. سال ۸۹ در شاهین شهر کم سن ترین مربی گلیم بافی شدم. گلیم بافی را نزد خانم دره شویی (سترگ) آموختم و ایشان به همراه مهارت ها، اعتمادبه نفس من را افزایش داد. شاید برایتان جالب باشد که من در ۱۸ سالگی گلیم و گبه آموزش می دادم. همان موقع بود که به پیشنهاد یکی از همکاران، با سماجت تمام آغاز به پرداخت بیمه صنایع دستی کردم. چرم دوزی را نزد خانم طوقی که الآن هم مربی فنی حرفه ای هستند، فرا گرفتم.

به نظر می رسد که با سایر رشته ها درزمینه صنایع دستی نیز آشنایی دارید، درست است؟

من در رشته نقاشی ایرانی و نگارگری تحصیل و در فضای هنر و صنایع دستی زیست کرده ام. بنا بر این هم با بیشتر هنرهای صنایع دستی، مثل قلم زنی، چوب، معرق آشنایی دارم. سال ها پیش در حین تحصیل در دانشگاه و تدریس در فرهنگسرا، اوقات فراغت و زمان استراحتم را بجای استراحت کردن، با آموختن مهارت های مختلف پر می کردم. در این فضا، مربی های رشته های مختلف عادت داشتند مهارت هایشان را به هم آموزش دهند و در همین دوره بود که من چرم دوزی را در فرهنگسرای بانوان در شاهین شهر آموختم.

چه اتفاقی افتاد که درزمینه چرم دوزی آغاز به فعالیت و کارآفرینی کردید؟

حدوداً سال ۱۳۹۰، یکی از شاگردانم که واقعاً حرفه ای شده بود، مربی گری در شاهین شهر را به عهده گرفت و من هم ازدواج کرده بودم و از شاهین شهر خداحافظی کردم. سال ۹۸ به همراه دوستم، خانم فاطمه بناگر حسین پور، که او نیز مربی چرم دوزی بود، کارگاه کوچکی در خیابان سپه راه اندازی کردیم و بصورت مجازی در بستر اینستاگرام محصولات را به فروش می رساندیم. اما متأسفانه فروش مجازی ما، پس از فیلترینگ کم شد در نهایت پس از ۲ سال محل کارگاه را تغییر دادیم.

چه شد که آموزش و به کارگیری به کودکان اتیسم را شروع کردید؟

همین دوست و همکارم یک فرزند اتیسمی به نام آرمان داشت و همیشه از دغدغه اشتغال او با من صحبت می کرد. علاقه داشت که فرزندش یک شغل یا منبع درآمدی برای خودش داشته باشد. این مسئله موجب ایجاد دغدغه اشتغال زایی برای بچه های اتیسم در من شد و الان ۲ سال است که پای مبتلایان به اتیسم به زندگی کاری من بازشده است. حالا هم درصدد تأسیس یک آموزشگاه رسمی چرم دوزی برای کودکان اتیسم به نام آراد نو هستم. آراد نو به مدلول «دستان زبردست کودکان اتیسم» است.

حس و حال آموزش دادن به بچه های اتیسم را توصیف کنید.

من قبل از این به بچه های کوچک تر آموزش داده بودم، اما آموزش دادن به بچه های اتیسم واقعاً فضای متفاوتی دارد، آنها حوصله و عطوفت زیادی لازم دارند. اگر احیاناً پرخاشگری کنید بچه های دیگر با شما ارتباط برقرار نخواهند کرد. اما یک تا ۲ مرتبه که یک موضوع را آموزش می دهم متوجه می شوند. در کارگاه بچه های کم توان تر محصولات ساده تر چون بند کیف و جاکلیدی می دوزند. متأسفانه برخی بچه های اتیسم در اثر نامهربانی ها و خشونت هایی که متحمل شده اند، ممکنست تاب آوری کمتری داشته باشند و کمتر بتوانند کار کنند. یکی از بچه ها که تاب آوری کمتری دارد، فقط باید زیر نظر خودم کار دوخت را انجام بدهد.

روال کار بچه های اتیسم در این کارگاه به چه صورت است؟

اینجا هر کاری بچه ها انجام دهند، به نفع خودشان به فروش می رسد. خودم آموزش و بازاریابی برای بچه ها را انجام می دهم، اما ازآنجایی که دوست دارم به اصطلاح ماهیگیری به آنها یاد دهم، نه این که ماهی را خودم بگیرم و به آنها بدهم، خانواده های بچه ها را با کار درگیر کردم و از آنها می خواهم که خودشان هم به همراه بچه ها بازاریابی کنند، سفارش بگیرند و کار انجام دهند. برنامه آینده من این است که بیش از این به بچه های اتیسم آموزش دهم.

درآمد حدودی مبتلایان به اتیسم را چگونه ارزیابی می کنید؟

اگر بچه ها پس از آموزش خودشان هم مشتری داشته باشند، می توانند حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درآمد داشته باشند. بعضی مشتری های من که بوسیله فضای مجازی با بچه ها آشنا شده اند، می خواهند که حتما بچه های اتیسم کار آنها را انجام دهند، بنا بر این من کنار دست بچه ها می نشینم و باهم دوخت و مراحل دیگر کار را انجام می دهیم.

کیفیت محصولات تولیدشده توسط افراد مبتلابه اتیسم در کارگاه چطور است؟

بچه های دارای معلولیت و افراد مبتلابه اتیسم توانایی های بسیاری در حوزه های صنایع دستی و هنری دارند. کیفیت سمبه زدن یکی از بچه های اتیسم به شدت تمیز است. این بچه ها با دقت و نظم کم نظیری کار را انجام می دهند. گاهی من به عنوان کارفرما کار بچه های اتیسم را با کیفیت تر از کار یک انسان سالم تشخیص می دهم.

آیا تا حالا از بهزیستی یا سایر نهادها حمایت شده اید؟ به شما برای مربی گری بچه های اتیسم، آموزشی ارائه شده است؟

تلاش می کنم که بتوانم با بهزیستی و شهرداری تعاملاتی را رقم بزنم. من تا حالا از جانب بهزیستی یا نهاد دیگری حمایت نشده ام و حتی برای مربی گری کودکان اتیسم نیز آموزش خاصی ندیده ام. اما با کمک خانواده ها کار را پیش می بریم.

شما برای چند نفر کارآفرینی کرده اید؟

من علاوه بر بچه های اتیسم، با کودکان کار و زنان سرپرست خانوار هم کار می کنم و در برنامه های آینده ام در نظر دارم برای روستاهای کوچک و توان خواه اطراف که شناسایی کرده ام نیز اشتغال زایی کنم، اما هنوز فرصت نکرده ام. در حال حاضر برای حدود ۲۰ نفر که کودکان کار سرپرست خانوار و کودکان اتیسم هستند، کارآفرینی کرده ام.

چرا تا این اندازه برای اشتغال زایی دغدغه دارید؟

چون خودم از کلاس پنجم دبستان خیلی به کار کردن علاقمند بودم، ولی به جهت این که کم سن و سال بودم دستمزد خوبی نمی دادند و گاهی اوقات حقم پایمال می شد. به سبب این که از کودکی به کار کردن علاقمند بودم، کم کم هنرهای دستی زیادی را یاد گرفتم. معرق چوب، گلیم بافی و مهارت های دیگری کسب کردم و به مرور، مربی شدم. حالا هم که مشغول به تولید هستم.

مراحل تولید محصولات چرم را توضیح دهید.

ابتدا چرم طبیعی را از عمده فروش و تولیدکننده چرم تهیه می نماییم، البته اگر از مغازه دارها چرم تهیه نماییم، هزینه مواد اولیه زیاد می شود و صرفه اقتصادی ندارد. یراق آلات و سگک و دکمه و وسایل فلزی را هم از عمده فروشی تهیه می نماییم. چرم را نسبت به سلیقه مشتری با لیزر برش می دهیم و به مرحله دوخت می رسیم. داخل کارگاه آستر و چرم را آماده می نماییم، سمبه می زنیم و می دوزیم. ما سمبه ها را بصورت دستی انجام می دهیم. بچه های اتیسم و دیگر همکاران من، بخش زیادی از کار را داخل خانه انجام می دهند. بچه های اتیسم هم نیازمند کمک خانواده و مادران هستند و چون ما کار را به خانه ها می بریم، مادر بچه ها به آنها کمک می کنند.

فروش محصولات شما به چه صورت است؟

در نمایشگاه های مختلفی محصولات را عرضه می کنم. من در نمایشگاه های هفتگی، دوره ای و حتی نمایشگاه های خارج از اصفهان مثل تهران و زرین شهر و غیره شرکت کرده ام. برخی من را مؤاخذه می کنند که چرا قیمت کمتری نسبت به تولیدکننده های دیگر برای کارها در نظر می گیرم. بطورمثال کیف ۳۵۰ هزارتومانی را ۳۰۰ هزار تومان قیمت گذاری می کنم. پاسخ من این است که من می خواهم کارکنم و فعال باشم. اگر من محصولات را باقیمت پایین تری عرضه کنم، مردم بیشتری برای خرید تشویق می شوند و من محصولات بیشتری می فروشم، اما اگر به قیمت بازار عرضه کنم، تعداد کمتری مشتری خواهیم داشت.

آیا بوسیله فضای مجازی هم فروش دارید؟

بله. ما کمک های مردمی بوسیله فضای مجازی کارگاه، را برای برخی کارکنان که نیازمندتر هستند هم جمع آوری کرده ایم. تعدادی از بچه ها از این طریق حمایت کننده پیداکرده اند. برخی از مردم و باتوجه به شناختی که از من دارند، کمک های مالی خودرا به من می سپارند تا برای کودکان کار و توان خواهان اقلام و وسیله و مواد اولیه بخرم و زمینه را برای کار کردن آنها فراهم کنم.

گفتید که قصد دارید آموزشگاه چرم دوزی ویژه کودکان اتیسم راه اندازی کنید. در مورد برنامه هایتان برای آینده توضیح می دهید؟

یکی از اهدافم از این که در کنار کارگاه، آموزشگاه دایر کنم این است که بچه ها وقتی ۲۰۰ یا ۳۰۰ ساعت در کنار من آموزش می بینند و درآمد کسب می کنند، مدرک فنی وحرفه ای هم دریافت نمایند تا به مرور بتوانند روی پای خودشان بایستند و رزومه ای داشته باشند. همین طور می خواهم کارگاه بزرگ تری داشته باشم که بچه ها بتوانند با درآمد خودشان کلاس های آموزشی دیگر که مخصوص مبتلایان به اتیسم است مثل گفتاردرمانی و غیره را شرکت نمایند.

چالش های شغلی و مطالبات خودرا در این حرفه بیان کنید.

چالش اصلی فروش محصول است. آرزوی قلبی من این است که بچه هایی که آموزش می دهم، بتوانند به یک درآمد پایدار برسند. خیلی دوست دارم دستگاه لیزر بخرم و مغازه بزنم. امیدوار هستم مسئولان به من کمک کنند تا بتوانم به بچه های اتیسم کمک بیشتری انجام دهم و این بچه ها بیشتر در جامعه دیده شوند. توقع بعدی ما از مردم این است که از ما حمایت کنند. البته تعدادی از مردم وقتی داخل نمایشگاه ها متوجه می شوند که ما حامی کودکان اتیسم هستیم و تعدادی از کارها دست دوزهای بچه های اتیسم است توقف می کنند و در حد وسع شان حتی شده یک سر کلیدی یا جا کارتی کوچک از ما خرید می کنند.

این کارگاه متعلق به خودتان است؟

نه من اینجا را کرایه کرده ام. صاحب مغازه ای که محل کارگاه ماست چون از وضعیت جهادی و خیرخواهانه کار ما باخبر است که خیلی حمایت کرده و حتی گفتند که اگر کرایه عقب افتاد ایرادی ندارد اما خدا را شکر از نفس بابرکت این بچه ها تابه حال با مشکلی برای پرداخت مواجه نشدیم. البته اینجا کمی کوچک است و تمایل دارم کارگاه بزرگ تری پیدا کنم.

آیا کارآفرینان دیگری را می شناسید که برای افراد مبتلابه اتیسم کارآفرینی کرده اند؟

بله برخی افراد هستند در حیطه سرامیک سازی و سفال که در شهرهای دیگری چون مشهد فعالیت می نمایند و یک خانمی را در اصفهان می شناسم که بتازگی کافه ای را افتتاح کرده و پسرش که مبتلابه اتیسم است، کیک و کوکی های کافه را آماده می کند.

به نظر شما چرا بانوان تمایل زیادی به فعالیت در رشته چرم دوزی دارند؟

علت این که خانم ها به این رشته علاقه بیشتری دارند این است که این رشته زنده است و حال دل آدم را خوب می کند. کار چرم دوزی و معرق کاری که من تجربه کردم نیز بازار کار خوبی دارند و زنده و پویا هستند.

مبتلایان به اختلال اتیسم چطور می توانند با شما برای آموزش چرم دوزی ارتباط بگیرند؟

در نمایشگاه ها هم وقتی مادران بچه های اتیسم متوجه می شوند که من به بچه های اتیسم آموزش می دهم، از من شرایط آموزش را می پرسند. من باید هنرجوی دارای اتیسم را ببینم و اگر شرایطش را داشت به کمال میل آموزش را شروع می نماییم.

برخی از مردم ممکنست از بوی چرم آزرده شوند، شما که هرروز با این بو سر و کاردارید چطور؟

درست است، اما من وقتی وارد مغازه می شوم و بوی چرم را استشمام می کنم واقعاً تمام ناراحتی هایم را فراموش می کنم و گویی مشکلات را پشت در گذاشته ام.

اما در آخر کارگاه شما سرشار از حس های مثبت و خوب است. فکر می کنید علتش چیست؟

به خاطر حضور بچه های اتیسم است. این بچه ها خیلی به من هم خیلی انرژی می دهند. وقتی وارد کارگاه می شوند سرشار از انرژی مثبت هستند و من فکر می کنم پاکی و اخلاصی که این بچه ها دارند، منجر به ایجاد حس و حال خوب در فضای کارگاه من شده است.