از مصرف یک قرص اعتیادآور شب امتحانی تا عوارض آن

به گزارش مدل کودک، داروهای مُحرک در حالی تنها برای شرایط درمانی برخی از بیماران همچون بیماری های حمله خواب، اختلال کم توجهی و بیش فعالی تجویز می شوند که بنابر اظهارات متخصصان، برخی دانش آموزان و دانشجویان شایعاتی در رابطه با داروهای محرک تجویزی شنیده اند که به لحاظ علمی می تواند به آنها در تمرکز حواس و عملکرد بهتر کمک نماید، این درحالیست که که مصرف خودسرانه این داروها عواقب جدی برای فرد مصرف کننده به همراه دارد.
داروی معروف به داروی «شب امتحان» یا داروی محرک متیل فنیدات یا همان «ریتالین» که در دسته محرک ها قرار دارد؛ دارویی است که طی چند سال قبل متخصصان نسبت به مصرف خودسرانه آن اخطار داده اند به طوریکه در سال ۱۳۹۹ رئیس اداره مشاوره دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی گفته بود که عده ای ریتالین را به غلط ماده بی ضرر و بی خطری تصور می کنند درحالی که مصرف آن، اعتیادآور است.
فرزانه سهرابی، معاون اجتماعی موسسه کادراس هم در اینباره با اعلان اینکه «مُحرک» ها یک دسته از داروهایی هستند که فعالیت مغز را می افزایند، اظهار نمود: اما قبل از آن که این محرک ها مورد سوء مصرف قرار گیرند و اعتیاد به آنها آشکار شود، به لحاظ تاریخی برای درمان آسم، چاقی مفرط، اختلالات عصبی و انواع بیماری های دیگر مورد استفاده قرار می گرفتند. عموماً محرک ها و به عبارتی «انگیزنده ها» ترکیبات شیمیایی هستند که سبب تحریک سیستم اعصاب مرکزی و همینطور اعصاب محیطی می شوند.
بنا بر اظهارات سهرابی، برخی از نامهای تجاری داروهای مُحرک تجویزی عبارت از آدرال، ریتالین، وی وانس، کانسرتا، دِسوکسین، دیدرکس، رِسِد، دِسِکدراین، پروسنترآ، دِکستروستات، مِتیلین، دیترانا، فوکالین، ساپرنزا، ادیپکس-پ، نوویگیل، بونتریل است، انواع محرک های شیمیایی از قبیل مِت آمفتامین، اِکستازی و… در محیط لابراتوار یا به صورت صنعتی جمع آوری و تولید می شوند.
اما از آنجاییکه اغلب این داروها به صورت قرص و کپسول و گاهی در بسته بندی های حبابی شکل یا بطری های قرص عرضه می شود، معاون اجتماعی موسسه کادراس در گفتگو با ایسنا، اظهار نمود که به لحاظ پزشکی، داروهای مُحرک هم اکنون تنها برای شرایط درمانی برخی از بیماران همچون بیماری های حمله خواب، اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و درمان کوتاه مدت چاقی مفرط تجویز می شود، این درحالیست که «برخی از دانش آموزان و دانشجویان شایعاتی در رابطه با داروهای محرک تجویزی شنیده اند که این داروها به لحاظ علمی می تواند به آنها در تمرکز حواس و عملکرد بهتر آن کمک کند» گاهی به این داروها «قرص های شب امتحان» هم گفته می شود. این افراد تحت تاثیر این اشتباه هستند که چون این داروها به دستور پزشک تجویز می شوند بنابراین این داروها سالم یا ایمن تر از مواد غیرقانونی هستند، در حالیکه مصرف خودسرانه این داروها عواقب جدی برای فرد مصرف کننده دارد و ضمناً این داروها برای افرادی که به آنها تجویز نشده است، بسیار خطرناک و زیان آور است.
سهرابی همینطور ضمن تشریح عوارض مصرف خودسرانه محرک ها اظهار داشت که محرک ها تعداد پیام رسان های عصبی آلی طبیعی مغز را می افزایند که به آنها «نوراپی نفرین» و «دوپامین» در مغز می گویند. با افزایش تعداد این پیام رسان های عصبی به ترتیب فشار خون و ضربان قلب، گلوکز خون و سپس تنفس فرد بالا رفته و همینطور انقباض رگ های خونی را به همراه دارد که این اتفاق می تواند به تپش سریع یا نامنظم قلب، دیوانگی، ترس، جنون، پارانویا و نارسایی قلبی منجر شود. همینطور این داروها دارای پتانسیلی هستند که امکان دارد نارسایی قلبی عروقی (حمله قلبی) یا تشنج های مرگباری را به وجود آورند. محرک ها می توانند اعتیادآور باشند؛ به عبارتی فرد مصرف کننده بعد از مدتی مصرف، مجبور به مصرف مجدد آن خواهد شد.
رایج ترین این داروهای محرک، ریتالین با نام تجاری مِتیل فنیدات است که دارویی که برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالانی که دارای فعالیت زیاد غیرطبیعی هستند یا با اختلال کم توجهی-بیش فعالی(ADHD) مواجه اند، تجویز می شود. به اذعان سهرابی، این ماده سیستم مرکزی عصبی را تحریک می کند و اثرات مشابهی با سایر محرک ها اما از آمفتامین اثری کمتر و قویتر از کافئین دارد. اصطلاح رایج برای ریتالین، «آناناس» است.
معاون اجتماعی موسسه کادراس افزود: در واقع، ریتالین از ترکیبات مشابه آمفتامین ها است، که برای درمان افسردگی، نشانه های نارکولپسی (اختلال حمله خواب) و بعضی از مبتلایان به بیش فعالی مقاوم به درمان، تجویز می شود.
وی ضمن اشاره به این که ریتالین تاثیر بسیار آرام بخشی بر کودکان بیش فعال و اثر ویژه ای بر آن هایی که مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی هستند، دارد، اشاره کرد: این دارو زمانی که بعنوان یک داروی تجویزی مصرف می شود، پرارزش به حساب می آید. مطالعات نشان می دهد افرادی که مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی هستند در دزهای تجویز شده به وسیله پزشک به داروهای محرک معتاد نمی شوند، اما ریتالین و سایر داروهای محرک، به سبب خواص محرک بودن آنها، به وسیله برخی افرادی که به آنها تجویز نشده، مورد سو استفاده قرار می گیرد.
ریتالین به شکل یک قرص و به صورت خوراکی مصرف می شود. افرادی که گرفتار سوء مصرف این دارو شده اند، قرص را نصف کرده و آنرا استنشاق یا تزریق می کنند، این درحالیست که به قول این پژوهشگر متأسفانه، بعضی دانشجویان و دانش آموزان شنیده اند که ریتالین می تواند به تمرکز حواس آنها کمک کرد و به لحاظ علمی پیشرفت کنند که این دارو بعنوان «داروی مطالعه» می شناسند. خیلی از نوجوانان و جوانان تحت تصور این اشتباه قرار می گیرند که داروهای محرک تجویزی مانند ریتالین به سبب اینکه پزشک دستور تجویز آنها را می دهد، بی خطر یا سالم تر از «داروهای غیرقانونی» هستند؛ درحالیکه این گونه نیست.
وی در همین راستا صرف محرک های تجویزی برای هرکسی که به او تجویز نشده را بسیار خطرناک دانست و اضافه کرد: عوارض کوتاه مدت مصرف آن، عصبانیت و بی خوابی، از دست دادن اشتها، تهوع و استفراغ، سرگیجه، دلتنگی، سردرد، تغییرات ضربان قلب و فشار خون (گاهی اوقات افسردگی)، جوش پوستی و خارش پوست، درد شکمی، کاهش وزن و مشکلات گوارشی، عارضه روان پریشی، وابستگی به مواد مخدر و افسردگی شدید بعد از ترک را می تواند به همراه داشته باشد.
وی اظهار داشت: مصرف محرک ها با دزهای بالا منجر به کاهش اشتها (ممکن است منجر به سوء تغذیه جدی شود) لرزش و تحریک عضلانی، تب، تشنج، سردرد، تنفس و ضربان قلب نامنظم ( که می تواند برای فرد خطرآفرین باشد)، اضطراب، بی حوصلگی، پارانویا، توهم، هذیان، تکرار بیش از اندازه حرکات بدنی و احساس شک و کرم هایی در زیر پوست می شود.
در این خصوص سهرابی ضمن اخطار و سفارش های ضروری نسبت به مصرف ریتالین اظهار داشت: با توجه به این که در سنین نوجوانی باید مراقب مصرف این دارو باشیم، این کار حتما باید زیرنظر پزشک با کنترل والدین در موارد خاص صورت گیرد. لازم است بدانید هر دارویی در صورتیکه تحت نظر پزشک و برای درمان اختلالی خاص مصرف نشود، امکان دارد اعتیاد و سوءمصرف ایجاد نماید. ریتالین هم همین گونه است و در صورتیکه نوجوان یا فرد بزرگسالی آنرا به مقدار زیاد روزانه مصرف کند، حتما گرفتار سوءمصرف می شود و در مواردی اعتیاد به آن هم امکان دارد اتفاق بیفتد.
منصور براتی، معاون پژوهشی موسسه کادراس هم اخیرا در رابطه با مصرف «ریتالین» که به نام «قرص شب امتحان» هم در جامعه معروف است اخطار داد و به ایسنا اظهار داشت: از این دارو برای درمان افراد مبتلا به بیش فعالی، کم توجهی، عصبانیت همراه با بی قراری، اضطراب، فشار خون بالا و دارای افسردگی استفاده می شود. با این وجود این قرص قبل از برگزاری آزمون، اجراهای هنری و هرگونه فعالیتی که احتیاج به دقت بالا و حافظه قوی دارد توسط برخی افراد مورد استفاده قرار می گیرد. ریتالین بعنوان مهارگر قوی بازجذب دوپامین و به میزان کم تری نوراپی نفرین در دستگاه عصبی مرکزی عمل می کند. بنظر می رسد نقص فعالیت این دو آمین پیام رسان یعنی دوپامین و اپی نفرین از دلایل بروز سندرم اختلال کم توجهی و بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان باشد، متیل فنیدات با افزایش فعالیت این دو آمین عصبی در بهبود نشانگان این بیماری مؤثر است.
براتی ضمن اشاره به این که مصرف این دارو بدون تجویز پزشک، باعث ایجاد اختلالات جدی در سیستم عصبی فرد می شود، تصریح کرد: با توجه به این که جامعه پزشکی گزارشی در مورد اعتیادآور بودن این قرص منتشر نکرده است، اما نوعی وابستگی روانی یا عادت رفتاری می تواند فرد را گرفتار مصرف مداوم این مواد کند. این دارو اگر بدون تجویز پزشک مورد مصرف قرار بگیرد و سپس قطع شود دارای عوارضی همچون حالت تهوع، سرگیجه، فشار خون، بی خوابی، عصبانیت، دل درد، کاهش وزن، مشکلات گوارشی، افسردگی شدید و جوش پوستی است و اگر به شکل افراطی مصرف شود می تواند دارای عوارضی همچون توهم زدن، تشنج یا تپش قلب هم باشد.

منبع: modelkids.ir