مدارس منتظر دستور وزارت کشور

به گزارش مدل کودک، کمتر از ۱۵ روز به شروع سال تحصیلی جدید باقی مانده و مدارس در تدارک میزبانی از دانش آموزان بعد از دوسال وقفه کرونایی هستند. در این میان وزارت آموزش و پرورش از ماه گذشته تا کنون با چالش جدیدی به نام «ثبت نام دانش آموزان اتباع افغانستانی جدیدالورود به کشور» روبه رو شده؛ طبق آمارهای غیررسمی اعلامی اگر تصمیم گیری عاجلی صورت نگیرد، سال جاری بیشتر از ۱۱۰ هزار کودک اتباع در سن آموزش، بیرون از مدرسه خواهند ماند و از حق تحصیل محروم می شوند.
به گزارش مدل کودک به نقل از ایسنا، امکان تحصیل کودکان و نوجوانان مهاجر افغانستانی در ایران همیشه با فراز و نشیب هایی روبه رو بوده؛ هرچند ارائه خدمات آموزشی رایگان به این کودکان اتباع هیچگاه معطل کمک نهادهای بین المللی پناهندگی نمانده است، به ویژه بعد از فرمان مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۴ در خصوص این که «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که بصورت غیرقانونی و بی مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل باز بمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت نام شوند»، این روند بهتر شد و در سالهای اخیر شاهد پذیرش و تحصیل دانش آموزان اتباعِ بدون «مدارک اقامتی» در مدارس هم بوده ایم اما همچنان نگرانی هایی برای ورود این کودکان امسال وجود دارد.
براین اساس، مساله تحصیل مهاجران به کشور که طی ۴۰ سال اخیر سیاست های متفاوتی در این خصوص اتخاذ شده، به رسمیت شناخته شد، رویه واحدی به خود گرفت و تحصیل کودکان مهاجر غیرقانونی که قبل از آن امکان ورود به مدارس دولتی را نداشتند، مورد توجه قرار گرفته و شرایط حضور آنان در مدارس دولتی تسهیل شد.
برمبنای آمارهای اعلام شده از طرف وزارت آموزش وپرورش تعداد دانش آموزان غیرایرانی ثبت نام شده در مدارس کشور ایران از سال ۱۳۸۵، با شیبی ثابت رو به افزایش بوده است و به بالای ۵۰۳ هزار دانش آموز اتباع در بیش از ۲۸ هزار مدرسه ایرانی در دوسال اخیر رسیده است.

شرایط متفاوت کشور برای پذیرش اتباع در مدارس در سال جاری

افزایش ۳۰۰ هزار نفری جمعیت دانش آموزان اتباع
هرچند امسال شرایط به شکلی متفاوت از سالهای قبل رقم خورده است و با تسلط مجدد طالبان بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، برجمعیت کودکان و نوجوانان اتباع در سن تحصیل و ساکن کشورمان افزوده شده تا جایی که وزیر آموزش وپرورش ۳۱ مردادماه سال جاری به افزایش تراکم جمعیت دانش آموزی به عنوان یکی از چالش های رخ داده در پی افزایش مهاجرت ها به کشور یاد کرده و می گوید: سال تحصیلی جدید را با ۱۶ میلیون دانش آموز شروع خواهیم کرد. بحث مهاجرت امری مضاعف بر تراکم دانش آموزان در اطراف شهرها شده و مهاجرت اتباع هم آنرا شدت بخشیده است. امسال به جمعیت ۵۶۰ هزار نفری دانش آموزان اتباع، ۳۰۰ هزار نفر افزوده خواهد شد.
اما شرایط ثبت نام و تحصیل اتباع در مدارس کشور چه بود؟ اواخر تیرماه، شیوه نامه اجرائی ثبت نام دانش آموزان اتباع خارجی در مدارس جمهوری اسلامی ایران در سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ از طرف مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور ابلاغ گردید که برمبنای آن دانش آموزان اتباع خارجی دارای مدارکی شامل گذرنامه دارای اقامت معتبر، گذرنامه خانواری (دارای روادید تا ۱۴۰۰/۹/۳۰ )، دفترچه پناهندگی معتبر، دفترچه اقامت معتبر صادره از نیروی انتظامی، کارت های آمایش ۱۶ یا ۱۷، کارت های هویت ۱۵ یا ۱۶، برگه تردد دارای اعتبار بدل از کارت آمایش، دفترچه اقامت ویژه صادره از نیروی انتظامی و برگ حمایت تحصیلی صادره در سال ۱۴۰۱ یا ۱۴۰۰ مشمولان ثبت نام و تحصیل در مدارس کشور بودند.
همین طور دارندگان برگ حمایت تحصیلی سال ۱۴۰۰ هم در صورت داشتن کارنامه تحصیلی در مدارس کشور می توانند برای سال جاری هم در همان مدرسه ثبت نام کنند، انتقال ایشان به سایر مدارس یا پایه بالاتر مشروط به داشتن برگ حمایت تحصیلی سال ۱۴۰۱ است.

تکلیف آنها که برگه آمایش ندارند چه می شود؟
ثبت نام از دانش آموزان اتباع دارای شرایط مذکور برمبنای دستورالعمل مرکز امور بین الملل انجام شده و همچنان در حال انجام می باشد. اما فارغ از ثبت نام اتباع دارای مدارک قانونی گفته شده که به روال هرساله به انجام می رسد، آموزش وپرورش با جمعیتی از دانش آموزان مهاجر مواجه می باشد که هنوز در طرح سرشماری شرکت نکرده و مدارک مربوط برای ثبت نام را در اختیار ندارند.
یوسف نوری، وزیر آموزش وپرورش درباره ی تکلیف ثبت نام این گروه از کودکان اتباع به ایسنا می گوید: به ما از طرف استانداری گفته شد که اگر کسی در طرح آمایش نباشد، ثبت نام نکنید. من هم به استانها اعلام کردم.
وی می افزاید: البته بعید بنظر می رسد که نهایتاً ثبت نام نکنیم. هرساله این اتفاقات می افتد و ما هم درنهایت ثبت نام می نماییم، بنابراین آمادگی ثبت نام را داریم. منتها امسال بر تعداد اتباع افزوده شده است، هرسال حدود ۵۰۰ هزار دانش آموز اتباع داشتیم که امسال بیش از ۳۰۰ هزار نفر به آنها افزوده می شود که اگر در مناطق پرتراکم باشند ما را با چالش هایی مواجه خواهند کرد.
وی درباره ی امکان مساعدت برای ثبت نام آنها که برگه سرشماری ندارند می گوید: این که ثبت نام به انجام می رسد یا خیر را باید ببینیم وزارت کشور چه دستوری می دهد، نهایتاً این یک توافقی با اداره کل اتباع و وزارت کشور است. اما تاریخ نشان داده است که بطور معمول اینها ثبت نام می شوند.
به نظر می سد غیر از برخی مناطق حاشیه ای که جمعیت دانش آموزان بالاست ثبت نام کودکان مهاجر غیرقانونی با چالش روبرو باشد. چالشی که از جنس کمبود زیرساخت هاست و رفع آن نیازمند تدبیر مسئولان است.

پیش بینی وجود ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار دانش آموز اتباع بدون مجوز در ایران

درباره ثبت نام غیرمجازها، وزارت کشور باید تصمیم بگیرد؛ آموزش وپرورش آمادگی ثبت نام دارد

وحدانی، کارشناس اتباع و مهاجران خارجی مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور در گفت و گو با ایسنا، دراین باره می گوید: سال قبل بیش از ۵۵۶ هزار دانش آموز اتباع خارجی در تمام مقاطع تحصیلی داشتیم. امسال پس از وقایع منطقه و افغانستان آمار بالا رفته و در جلساتی که با وزارت کشور داشتیم به ما گفتند این رقم به بالای ۶۶۰ هزار نفر خواهد رسید.
وی می افزاید: پس از وقایع افغانستان، دیگر به دانش آموزان جدید از طرف وزارت کشور کارت حمایت تحصیلی ارائه نشده است و برگه های سرشماری به آنها داده اند. درست است که ما آموزش وپرورش و متولی آموزش این افراد هستیم، ولی اینها اگر بخواهند در مدارس ایران ثبت نام کنند باید حتما وزارت کشور مجوزی به اینها بدهد.
وحدانی ادامه می دهد: ضمن این که دانش آموزان دوره قبلمان را که دارای برگه حمایت تحصیلی بودند طبق شیوه نامه، ثبت نام کردیم یا درحال ثبت نام هستند، ولی درباره ی بچه های سرشماری شده و آنها که برگه هایی برایشان صادر شده در خصوص این که آبان ماه بیایند یا زمان دیگری که بوسیله دفاتر کفالت برای آنها صادر گردیده است، هیچ تصمیم دیگری نمی توانیم بگیریم، چون آنها کلا بدون مجوز هستند؛ ولی اتباعی که برگه های سرشماری دریافت کرده اند و در شش ماه و یک سال اخیر به ایران آمده اند، تا وزارت کشور به ما اعلام نکند که اینها مجاز به ثبت نام هستند یا خیر، ما هیچ کاری نمی توانیم انجام بدهیم.
کارشناس اتباع و مهاجران خارجی مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور با تأکید بر این که بدین سبب تصمیم گیری درباره ی ادامه تحصیل این دانش آموزان منوط به اجازه وزارت کشور است که آن هم باید طی بخشنامه ای به ما اعلام گردد می گوید: اینها تعدادشان کم هم نیست و طبق آمار غیر رسمی که تا یک ماه قبل داشتیم، به بالای ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار نفر می رسند.

تکلیف ثبت نام اتباعی که برای پس از آبان ماه از دفاتر کفالت “برگه” دریافت کرده اند چه می شود؟

وی درباره ی تکلیف ثبت نام آن گروه از اتباع که برگه هایی برای پس از آبان ماه از دفاتر کفالت دریافت کرده اند عنوان می کند: این افراد کسانی هستند که تازه به کشور آمده اند، مثلاً ۱۰ روز قبل و یا یک ماه قبل آماده اند و سرشماری نشده اند و اینها اصلا نمی توانند ثبت نام کنند. این عده امسال می مانند، ولی برای آنها که برگه های سرشماریشان صادر گردیده است، وزارت کشور تا کنون چندین جلسه تشکیل داده و قرار شده به ما اعلام کنند که چه نماییم، ولی هنوز خبری نشده و منتظریم.
وحدانی با اعلان اینکه همکاران ما در استانها آمادگی دارند که از این کودکان در سن تحصیل ثبت نام کنند، ولی وقتی هنوز بخشنامه ای دستشان نیامده و اجازه ثبت نام ندارند، طبیعتا نمی توانند کاری انجام دهند می گوید: وقتی می خواهی وارد سامانه ثبت نام بشوی باید شماره و شناسه ثبت گردد و همه چیز بصورت سیستمی است و وقتی تایید نشده باشد، اطلاعاتشان در آن منوها(فهرست و لیست) فعال نیست.

برای رفع چالش ها از سنجش سلامت کلاس اولی ها تا مقاطع بالاتر، وزارت کشور هر چه سریعتر تکلیف اتباع را مشخص کند

تعیین شرط برای دانش آموزان افغانستانی خواهان تحصیل در مقطع متوسطه دوم

وی می افزاید: دانش آموزانی که در افغانستان درس خوانده اند و می خواهند به پایه دهم، یازدهم و دوازدهم (متوسطه دوم) بروند باید “تعیین سطح” انجام دهند. ما اعلام کردیم آنها که برگه سرشماری دارند، تعیین سطح می نماییم که یک مقدار از بار تجمعشان در ادارات کل کمتر شود و اینها تعیین سطحشان صورت گیرد تا بعدا که نتیجه سرشماری آمد دیگر بابت تعیین سطح مراجعه نکنند و فقط یک نامه بگیرند و بروند مدارس ثبت نام کنند.
کارشناس اتباع و مهاجران خارجی مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور با تأکید بر این که ما در عین حال منتظر هستیم تصمیم کلی از طرف وزارت کشور اتخاذ و اعلام گردد اظهار می کند: این مساله دارد برای ما تبدیل به چالش می شود. این دانش آموزان باید در امتحانات تعیین سطح شرکت نمایند. بحث کلاس بندی مطرح است. بحث دریافت کتب درسی را داریم که باید در سامانه ثبت نام کنند چونکه هیچ کتابی در بازار آزاد قابل تهیه نیست. بحث سنجش سلامت کلاس اولی ها هم مطرح است.
وی تاکید می کند: به هر حال ما آمادگی داریم که اگر رسما بوسیله وزارت کشور اعلام گردد که اینها مشکلی ندارند، ثبت نام را انجام دهیم. در وزارت کشور هم درحال تلاش اند، اما خب ملاحظاتی هست و ممکنست ما نتوانیم وارد شویم و خودشان پاسخگو خواهند بود. ما خوشحال می شویم که بتوانیم کاری انجام بدهیم و این کودکان هم تا اول مهر بتوانند در مدارس حضور یابند و مقدمات ساماندهی شان صورت گیرد.

ظرفیت موجود در مدارس پاسخگوی پناهندگان خواهد بود؟

پیش بینی ورود ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار کودک مهاجر در سن تحصیل به ایران؛ نیاز کشور به ایجاد ۱۲ هزار کلاس جدید

اما فاطمه اشرفی، عضو هیئت مدیره انجمن حامی(حمایت از زنان و کودکان پناهنده)، نگاه کلان تری به مبحث تحصیل کودکان اتباع در ایران دارد و معتقد می باشد فارغ از اقدامات کوتاه مدتی که باید برای ساماندهی امر آموزش کودکان اتباع در کشور صورت بگیرد، تا سیاستهای نادرستی اتخاذ نشود، اظهار داشت: نظام آموزشی کشور نمی تواند پاسخگوی این حجم از جمعیت دانش آموزی افزوده شده به سبب افزایش مهاجرتها در کشور باشد.
وی در این زمینه به ایسنا می گوید: هم اکنون آموزش وپرورش نه فقط برای آموزش اتباع گرفتار مشکل است بلکه در فراهم کردن دسترسی به آموزش استاندارد برای دانش آموزان ایرانی هم گرفتار چالش است. زیرساخت های آموزشی برای جمعیت مشخصی فراهم شده و وقتی به فاصله یک سال، سه میلیون به جمعیت کشور افزوده می شود که قسمتی از آنها جمعیت در سن آموزش هستند و انتظار دارند وارد چرخه آموزشی شوند، طبیعی است که با چالش مواجه می شود.
اشرفی با اعلان اینکه به ویژه در حاشیه شهرها، امکان پاسخگویی به نیاز چندصدهزار نفری که وارد سیستم آموزشی می شوند وجود ندارد، عنوان می کند: پیش بینی می شود از کل جمعیتی که وارد کشور شده، بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر کودک و نوجوانِ در سن آموزش هستند که این تعداد به حداقل ۱۲ هزار کلاس درس جدید نیاز دارن که رقمی بیش از ۱۸۰ میلیون دلار بودجه نیاز دارد.
این فعال حوزه پناهندگان می افزاید: این در شرایطی است است که تا پیش از ورود این تعداد افراد جدید به نظام آموزشی، مدارس کشور ۶۰۰ هزار تبعه خارجی را در خود جای داده بودند. مساله اینجاست که وقتی داریم آموزش را درنسبت با دانش آموزان پناهجو یا مهاجر بررسی می نماییم باید به سایر حوزه های مرتبط هم دقت نماییم. در سالهای اخیر در حالی با افزایش حجم دانش آموز در نظام آموزشی کشور مواجه بوده ایم که آموزش همیشه جزو حوزه های مغفول مانده و ضعیف مانده در نظام بودجه ریزی در کشور به شماره رفته و همیشه نگران کیفیت آموزش و نبود استانداردهای آموزشی بوده ایم.

در اغلب شهرها گرفتار کسر قابل توجهی نیرو و صندلی آموزش هستیم

اشرفی با اعلان اینکه این افزایش جمعیت، عملا نظام آموزشی داخلی را مبتلا به اختلال شدید خواهد کرد، به نارضایتی های داخلی به وجود آمده در پی افزایش تراکم دانش آموزی گاها تا ۵۰ نفر در یک کلاس و تنش های اجتماعی و فرهنگی ناشی از آن هم اشاره و اظهار می کند: اگر مقرر است درباره ی چالش های دسترسی کودکان اتباع به آموزش صحبت نماییم باید فراتر بنگریم و مساله را از این زاویه ببینیم که ظرفیت ها و محدودیت های ما چقدر است و متناسب با آن قضاوت نماییم. در اغلب شهرها گرفتار کسر قابل توجهی نیرو و صندلی آموزش هستیم. اینها می تواند معضلات غیر قابل جبرانی نه فقط برای جامعه مهاجران بلکه برای جامعه میزبان فراهم آورد.
وی ادامه می دهد: از طرف دیگر تلاش جدی برای بالابردن فهم مسئولیتی سازمان های بین المللی و کشورهای حمایت کننده وجود ندارد. بطور متوسط سالانه ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون دلار سهم سرانه تحصیل دانش آموزان افغانستانی در مدارس دولتی است که باید مطالبه گری کرد. سازمان های بین المللی در داخل ایران مانند کمیسیاری عالی پناهندگان و یونیسف سهم مشارکتی شان برای این تعداد پناهجو چقدر است؟. نهایت اعتبارات بین المللی در این عرصه به یک یا دو مدرسه ختم می شود که به هیچ وجه پاسخگو نیست.

سیاست های پناهنده پذیری ما مبتنی بر ظرفیتهای زیستی، اجتماعی و فرهنگی ما نیست

این فعال حوزه پناهندگان تاکید می کند که سیاست های پناهنده پذیری ما مبتنی بر ظرفیتهای زیستی، امکانات مالی، ظرفیت های اجتماعی و فرهنگی ما نیست. حالا جدی ترین مساله آموزش، آب، اشتغال و سایر خدمات است که همه تحت تاثیر این است که سیاست و استراتژی مشخصی مبتنی بر منافع و امنیت ملی در زمینه مهاجران نداریم.
به گزارش مدل کودک به نقل از ایسنا، هرچند طبق آنچه در فوق بدان اشاره شد، وقوع چالش هایی در نظام آموزشی برای تامین امکانات تحصیل دانش آموزان اتباع که امسال طبق برآوردها بیش از ۳۰۰ هزار نفر بر شمار آنها افزوده شده و به نزیک ۹۰۰ هزار نفر می رسد، اجتناب ناپذیر است، اما باید درنظر داشت که فراهم کردن حق تحصیل برای همه کودکان ساکن در این سرزمین الزامی بوده و شایسته است که متولیان امر خصوصاً وزارت کشور تمهیدات لازم جهت رفع مشکلات ثبت نام کودکان مهاجر در سن آموزش را با درنظرگرفتن ملاحظات لازم تا قبل از شروع سال تحصیلی فراهم آورند.
این در حالیست که بنظر می رسد استفاده از بستر “شبکه شاد” برای ارائه آموزش به دانش آموزان اتباع باتوجه به مشکلات و چالش های یاد شده می تواند مرهمی بر این درد باشد.