یادداشت اقتصادی؛ نقش وزارت صمت در پشتیبانی از کارآفرینی و اقتصاد مولد چیست؟

به گزارش مدل کودک اصلاح قوانین و مقررات دست وپاگیر یکی از خواسته های کارآفرینان است که همواره مورد تاکید بوده اما به نظر می رسد هنوز تا مرحله عمل فاصله فراوانی دارد.

به گزارش مدل کودک به نقل از مهر، باآنکه رشد کارآفرینی در یک کشور نیازمند فرهنگ سازی و آموزش از دوران کودکی است اما نقش حمایت های دولتی و وزارت خانه های مختلف از یک طرف و همینطور پشتیبانی های قانونی و حقوقی از طرفی هم بسیار چشمگیر است؛ نگاهی به شیوه عملکرد کشورهای توسعه یافته یا دارای جایگاه های برتر در زمینه کارآفرینی هم این موارد را تأیید می کند. بعنوان مثال «ماریانا مازوکاتو» در کتابی با عنوان مرتبط «دولت کارآفرین»، ماجرای حمایت های هدف مند دولت آمریکا برای رشد شرکتهای مانند اپل، تسلا و گوگل را بیان می کند و نتیجه می گیرد که رونق کارآفرینی نیازمند جدی حمایت های دولتی و به عبارت دقیق تر، دولت کارآفرین است.
اما در ایران با وجود حمایت های پرتکرار مقام معظم رهبری و همینطور رؤسای جمهوری از اقتصاد مولد و کارآفرینی در عمل فاصله با شرایط آرمانی زیاد است که یکی از مراکز تأثیرگذار در این حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در این گزارش به برخی برنامه های مطرح شده در سالهای پیشین و از جانب مسؤلان ارشد این وزارت خانه پرداخته می شود. علاوه براین پیشنهادات، برنامه ها و ایده هایی همواره از جانب کارآفرینان مطرح شده یا در کشورهای توسعه یافته به کار گرفته شده که می تواند محل بحث و بررسی این وزارت خانه باشد. گزارش پیش رو به نقش وزارت صمت در پشتیبانی از کارآفرینی مولد می پردازد.
تاکید بر پشتیبانی از کارآفرینی در سخنان رهبری
پیش از ورود به بحث وزارت صمت و نقش این وزارت خانه در پشتیبانی از کارآفرینی، خوب است نگاهی به حمایت های مقام معظم رهبری از کارآفرینی و تولید آن هم به صورت مکرر داشته باشیم. علاوه بر جلسات مداوم ایشان با تولیدکنندگان و کارآفرینان و شنیدن سخنان و درددل های آنها، این تاکید را در نام گذاری سال ها هم میتوان دید. در یک بررسی ساده کافی است نگاهی نام گذاری سالهای یک دهه گذشته داشته باشیم؛ بی گمان کمتر کشوری را میتوان پیدا کرد که در برنامه های اساسی سالانه اش این همه تاکید بر تولید، اقتصاد مولد و کارآفرینی باشد.
سال
نام
۱۳۹۰
جهاد اقتصادی
۱۳۹۱
تولید ملی و پشتیبانی از کار و سرمایه ایرانی
۱۳۹۲
حماسهٔ سیاسی و حماسهٔ اقتصادی
۱۳۹۳
اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی
۱۳۹۴
دولت و ملت، همدلی و همزبانی
۱۳۹۵
اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل
۱۳۹۶
اقتصاد مقاومتی، تولید – اشتغال
۱۳۹۷
حمایت از کالای ایرانی
۱۳۹۸
رونق تولید
۱۳۹۹
جهش تولید
۱۴۰۰
تولید؛ پشتیبانی ها، مانع زدایی ها
۱۴۰۱
سال تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین
علاوه بر تاکید مداوم رهبر انقلاب در پشتیبانی از کارآفرینان و کارآفرینی، رؤسای جمهوری در دوره های مختلف و بخصوص در دو دهه گذشته هم در برنامه های خود به این مورد پرداختند. بعنوان مثال ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۰ سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری وقت در دیدار با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی با تکیه بر لزوم رفع موانع کارآفرینی، اظهار داشت: «برخی موانع و مجوزها را می شود با سرعت صادر کرد تا کارآفرینان و صادرکنندگان احساس خستگی و مانع نکنند. همه مسؤلان باید با یک احساس مسئولیت جدی و روحیه جهادی وظایف خویش را برای رفع موانع و مشکلاتی که سر راه کارآفرینان وجود دارد انجام دهند. وقتی کارآفرینان آمادگی دارند یک واحد تولیدی را فعال کنند، چرا باید مسؤلان اجازه دهند به خاطر چند مانع جزئی تولید متوقف شود؟»
با این توضیحات، حالا بحث عملکرد دستگاههای قانون گذار و مسئول در این حوزه به میان می آمد و به نظر می آید ریشه بخشی از مشکلات را باید در قانون گذاری یا شیوه اجرایی و در میان نهادها و وزارت خانه مسئول جست وجو کرد که یکی از آنها وزارت صمت است.
وزارت صمت؛ از برنامه ها تا عملکرد
وزارت صنعت، معدن و تجارت، در شکل و شمایل کنونی به نسبت وزارت خانه جدیدی است که بعد از تصویب مجلس شورای اسلامی در ۸ تیر ۱۳۹۰ و تصویب شورای نگهبان در ۱۲ تیر همان سال و در جهت طرح کوچک سازی دولت دو وزارت خانه بازرگانی و صنایع و معادن ادغام و این وزارت خانه شکل گرفت. این وزارت خانه که بیشترین تأثیرگذاری و ارتباط و همینطور تصمیم گیری در زمینه تولید و صنعت در کشور را دارد، در سالهای گذشته و در برنامه های تحولی اقداماتی را جهت رونق کارآفرینی و همینطور پیشران های اقتصادی کشور داشته است.
در کنار خواسته های کارشناسان و کارآفرینان، وزارت صمت هم در سالهای گذشته تلاشهای متفاوتی برای تحول دراین زمینه داشته است؛ بعنوان مثال یکی از برنامه های تحولی وزارت صمت برای رونق تولید در ارتباط با خرداد ۹۸ است که مواردی برای تغییر و تحول و اجرا در وزارت خانه مشخص شده است. اصلاح فرآیندها، دستورالعمل ها و حذف یا کاهش زمان صدور مجوزها، تنقیح قوانین و مقررات مانع تولید با هدف کلی مقررات زدایی و رفع موانع تولید و تجارت و شفاف‏سازی و ایجاد دسترسی آزاد به اطلاعات برای عموم ذینفعان بخشی از موارد مهم این برنامه است.
علاوه براین رتبه بندی و تکریم سرمایه‏ گذاران و کارآفرینان برتر با هدف کلی واحدهای صنعتی توانمند فعال در عرصه ملی و بین المللی و یا بنگاه هایی که قابلیت فعال شدن را داشته باشند، هم از موارد دیگر این برنامه است.
چه باید کرد؟
اما خواسته کارآفرینان و صاحب نظران حوزه اقتصاد مولد دقیقاً چیست و وزارت صمت چه کاری می تواند و باید انجام دهد؟ «اصلاح قوانین و مقررات دست وپاگیر» یکی از مواردی است که همواره مورد تاکید بوده اما به نظر می رسد هنوز تا مرحله عمل فاصله فراوانی دارد.
یکی از مطالبه های عمومی و پیگیرانه بخش خصوصی در یک دهه گذشته همین مورد بوده است. در استان ها و کارآفرینان استانی و بومی اما همواره بر نبود اختیار در نهادهای استانی سخن می گویند که از نگاه کارشناسان این مورد هم یکی از جدی ترین مطالبات از وزارت صمت است: «تفویض اختیارات در بخش های صنعت، معدن و تجارت به استان ها و تشکل های بخش خصوصی.»
یکی دیگر از خواسته های مطرح شده اما شیوه تصمیم گیری این وزارت خانه در موارد در رابطه با کارآفرینی و پیشران ها است که خواسته کارشناسان این است که تصمیم گیری در وزارت صنعت، معدن و تجارت مبتنی بر حداکثر اجماع نظر کارشناسی دولت، مجلس شورای اسلامی و فعالان بخش خصوصی باشد.
علاوه براین «تسهیل قواعد و مقررات» هم از خواسته های مهم کارآفرینان و فعالان عرصه تولید از وزارت صمت است؛ صاحب نظران می گویند قانون تجارت کنونی مصوب سال ۱۳۱۱ و متناسب با شرایط آن زمان است و باید طرحی تازه برای شرایط کنونی درانداخت. خواسته فعالان کارآفرینی در این حوزه، تلاش و رایزنی وزارت صمت با مجلس برای تغییر و اصلاح این قانون است.
یادداشت از حمید مجتهدی، کارشناس اقتصادی