این جا شب نیست

به گزارش مدل کودک روزها تاریک و شب ها روشن، لب ها عطشان و معده ها جوعان؛ «رمضان» است. ماه میهمانی که می رسد، روز برای خیلی از کسبه، از دم دم های اذان ظهر آغاز می شود و تا اذان مغرب ادامه پیدا می یابد؛ از تیزیِ آفتابی که بر هُرم بدن می افزاید، تا غروبی که جان را در تنْ کرِخت می کند. اما همین که آفتاب می رود، شهر بیدار می شود؛ خیابان ها ترافیک می بندد و مغازه ها یکی یکی باز می کنند. اغلب رستوران ها، کافه ها، اغذیه فروشی ها و فروشگاه هایی که سروکارشان با خوراکی و مواد غذایی ست، پس از افطار آغاز به کار می کنند. پارک ها و محافل عمومی غلغله شده و قرارها و دیدارها به ساعات تاریکیِ شب موکول می شود.
به گزارش ایسنا، نقل امروز و روز گذشته نیست، سال هاست که ماه رمضان تنها بازه زمانی ست که شب هایش از روزها، با کیفیت تر و شلوغ تر است. در سالهای اخیر، روالِ زندگی در ماه رمضان بدین صورت است که اغلب مشاغل اداری، به علت رفاه حال روزه داران، ساعت کاری کوتاه تری دارند. به همین ترتیب بسیاری از مشاغل دیگر هم به تبعیت از ساعت حضور افراد شاغل، زمان کاری خویش را با آنها منطبق می کنند. در یک ماهِ رمضان، از افطار تا سحر شب نیست.

حیات شبانه چرا و چگونه به وجود آمد؟
یعقوب موسوی، استاد دانشگاه، در گفتگو با ایسنا به این مساله اشاره نمود که از آن جایی که شهر نمی تواند در طول روز پاسخ گوی تمام انتظارات و مطالبات مردم باشد و جمعیت متکثر و متنوع و دارای سلایق، اشتغال و فعالیتهای مختلف نمی توانند به صورت کامل در روز تأمین شوند و خواسته هایشان مجاب شود، بخشی از امور خویش را به شب که آرامش بیشتری بر فضا حاکم است، موکول می کنند.
به صورت طبیعی، برخی مراکز درمانی و بهداشتی، خدماتی، رفاهی و… شب ها فعال اند، ازاین رو برای اینکه از فعالیت آنها خوب استفاده شود، می بایست حیات شبانه را پذیرفت. این پژوهشگر اظهار داشت: «این که بگوییم شهر باید از ساعت دوازده شب تعطیل بشود تا صبح، فرمولی غلط، ناقص و نابه کاراست. شب ها فعالیت بیمارستان ها برقرار است و افراد در سطحِ شهر جابه جا می شوند. حتی برخی از افراد دوست دارند از فضای شب استفاده های معنوی، فرهنگی و تفریحی کنند. به همین دلیل، نهادهای مسئول در جای جای دنیا، بخش هایی از شهر را تا پاسی از شب به برخی فعالیت ها تخصیص داده اند».
در خلال سالیان دراز، در دنیا، شهرها گسترش یافته اند و به تبع، انتظارات و توقعات توده های شهرنشین هم افزوده شده و با این امکاناتی که شهرها به لحاظ زیرساخت فراهم نموده اند، حیات شبانه، مطالبه اجتناب ناپذیر و منطقی مردم است که می خواهند از آن استفاده کنند. اما در ایران مدت هاست که مبحث حیات شبانه در حوزه مدیریت شهری، در سازمان هایی نظیر شهرداری مطرح، و بخشی از مناطق تهران هم برای این امر مشخص شده است. موسوی در اینباره بیان نمود: «در این پروژه، منطقه ۱۲ تهران بعنوان یکی از اصلی ترین پاتوق ها جهت برقراری این رویداد معرفی می شود. اما هم اکنون، امر مهم بحث بر سر طراحی، برنامه ریزی، تخصیص فضاهای خاص و کنترل حیات شبانه است».
این جامعه شناس درباره حیات شبانه در ماه رمضان در ایران این چنین توضیح داد: «در ایران و در ایّام ماه رمضان، فعالیتهای شب هنگام می تواند معنوی، عبادی، دینی و نیایشی باشد. بدین منظور میتوان درِ بعضی از مساجد را در شب باز گذاشت. یا میتوان فضاهایی را مختص «لیالیِ قدر» طراحی کرد که کاربری شبانه اش ثمربخش است. فضای شبانه تغییر اجتناب ناپذیر شهر است و به چگونگیِ استفاده و مدیریت آن بازمی گردد. میتوان از حیات شبانه استفاده صنعتی، تجاری، رفاهی، فرهنگی و… کرد. میتوان حیات شبانه را در کاربری های مختلف طراحی کرد، همچون کاربری های فرهنگی و مذهبی».

حیات شبانه چه اثری بر روحیه عمومی مردم می گذارد؟
زیست در شب به چیزی لطمه نمی زند، بلکه تجدید قوایی ست مثبت. در روان شناسیِ شهر سلایق، علایق، گرایش ها و طبع های روحی و روانی متنوع اند. برخی دوست دارند و ترجیح می دهند شب ها زندگی کنند، نمی توان آنها را نادیده گرفت، کما اینکه تعدادشان محدود باشد. جوانانی هستند که به هر علّت، شب بیدار و روزخواب اند. زنان و مردانی وجود دارند که شب زندگی شان است و روز زمانِ استراحت شان. شاید بعضی فکر کنند که استراحت در شب و کار کردن در روز، درست ترین سبک زندگی باشد، این جامعه شناس در اینباره اظهار داشت: «این یک سفارش و تکلیفی استحبابی ست و اجرا و الزامی در کار نیست. یعنی افراد می توانند شب ها تا بامداد بیدار بمانند، به عبادت و نیایش بپردازند، کتاب بخوانند، قدم بزنند، پیاده روی، ورزش و تفریح کنند، و این به علاقه افراد برمی گردد. یک شهرِ شهروندمدار، شهری ست که آدم ها در آن دارای حقوقی هستند، و حق زندگی در فضایی را دارند که آنرا مطالبه می کنند. ازاین رو، متولیان شهری اگر می خواهند به حقوق آنها پاسخ بدهند، باید بپذیرند که بخشی از مردم، زیست شبانه دارند و نمی توان این حق شهروندی را از آنان سلب کرد.
زمانی که زیست شبانه این بخش به رسمیت شناخته شود، می بایست فضا و امکاناتی را برای آنها تدارک دید. امکان دارد یا خیابان هایی را تخصیص دهیم یا اینکه مراکز و نقاطی را برای این امر تعریف نماییم. حتی لازم نیست تمام شهر به امکانات زیست شبانه مجهز شوند؛ حداقل این ایده برای شهری با شرایطی مثل تهران نشدنی و ناخواناست. اما اگر حیات شبانه، حداقل در بعضی مناطق به رسمیت شناخته شود، بخشی از فعالیتهای روزانه به شب منتقل می شود. در برخی از شهرهای جهان، شهرهای زیرزمینی تعریف کرده اند؛ بدین صورت که مثلا در شهری مثل توکیو، بخشی از اماکن را زیرِ زمین ساخته اند، چونکه فضای زیادی ندارند».
موسوی به راه اندازی فضای آموزشی شبانه در شهر اشاره نمود و اظهار داشت: «به غیر از مراکز بهداری، درمانی، آتش نشانی و… می بایست مراکز بیشتری را برای فعالیت در شب اختصاص داد. میتوان مراکز فرهنگی، ورزشی و آموزشی بیشتری را برای فعالیت در شب دایر کرد. دسته ای از افراد وجود دارند که شب ها گیرایی بیشتری برای درس خواندن دارند یا اینکه در طول روز مجال و فرصت حضور در فضای آموزشی را ندارند و می بایست زمینه برای تعالی این افراد با تشکیل مراکز شبانه فراهم گردد و این مستلزم تصمیم گیری های بزرگ است».
این عضو هیئت علمی دانشگاه الزّهرا موکداً اشاره کرد: «برای بیشتر شدنِ فعالیتهای فرهنگی و هنری در شب ها، میتوان ساعت فعالیت سالن های تئاتر، کنسرت و سینما را افزایش داد و اماکنی را برای کارهای هنری مثل نقّالی، روخوانی، مرثیه خوانی، نمایش، روخوانی و نقد کتاب و… چیزهایی که با سنّت عمومی ما هم ساز است، تعبیه کرد. شهرداری می بایست زورخانه ها یا نقّال خانه های سنّتی را احیاء کرده و چراغ آنها را روشن بگذارد. کافه تریاهایی که شب شعر و موسیقی سالم در آنها برگزار می شود، به بهداشت روانیِ ساکنین شهر کمک می کنند و به نیازهای روحیِ آنها پاسخ می دهند. همه جای دنیا چنین چیزهایی هست، حال میتوان ساعت آنرا کوتاه و بلند کرد».

کدام مناطق در پایتخت ظرفیت برای برقراری زیست شبانه را دارند؟
سیدیعقوب موسوی برخی از مناطق تهران را برای اجرای این طرح، مناسب دانست و از آنها نام برد: «محدوده خیابان پانزده خرداد، خیابان ناصرخسرو، میدان فردوسی، بهارستان، خیابان سی تیر، پارک دانشجو، پارک لاله، میدان انقلاب، و به صورت کلی حوالی منطقه ۱۲ تهران و یک یا دو محله هم جوار، مستعدترین مناطق جهت راه اندازی طرح زیست شبانه است. مناطق ۱، ۲، ۳، ۱۶، ۲۰، ۲۱ و ۲۲ و… به علت در دسترس نبودن برای همه شهروندان و طبقات، ظرفیت کمتری را برای اجرای این طرح دارند. منطقه ۱۲ تهران هم دسترسی خوبی دارد و هم فضاهای فرهنگی، تاریخی، تفریحی شامل موزه، کافه، پارک و… بسیاری دارد و این امکان را دارد تا در زمینه های مختلف شبانه، فعالیت کند».

منبع: modelkids.ir