چهارشنبه سوری در شاهنامه وجود دارد؟

به گزارش مدل کودک ابوالفضل خطیبی درباره چهارشنبه سوری می گوید: برخلاف جشن های ایرانی چون نوروز و مهرگان و سده، پیشینه روشنی از چهارشنبه سوری در شاهنامه و آثار در ارتباط با ایران قبل از اسلام باقی نمانده است.
به گزارش مدل کودک به نقل از ایسنا، این شاهنامه پژوه در صفحه شخصی خود درباره «آیین چهارشنبه سوری» نوشته است: «امروزه ایرانی ها با برگزاری جشن چهارشنبه سوری به استقبال نوروز می روند و چه نیکوست که به جای ترقّه بازی، آتشی برافروزند و مانند آنچه در گذشته اجرا می شد، از روی آتش بپرند و این شب را گرامی بدارند. این روزها مدام از من می پرسند: آیا در شاهنامه چهارشنبه سوری هست؟ و پاسخ می دهم معلوم است که نیست. برایم عجیب بود که چرا در سالهای گذشته این پرسش مطرح نبود و چه شده است که سال جاری همه ردِّ این جشن را در شاهنامه پیگیری می کنند.
دوست نازنینم بانو پروانه اسماعیل زاده نوشته ای منسوب به آقای هاشم رضی را فرستادند و یادآور شدند که شاید بر همین مبنا برخی این باور را ترویج می کنند. نکته مهم درباره این جشن این است که برخلاف جشن های دیگر ایرانی چون نوروز و مهرگان و سده، پیشینه روشنی از آن در شاهنامه و آثار در ارتباط با ایران قبل از اسلام باقی نمانده است.
حالا بنگرید به شواهد و استدلال آقای علی محمد کاوه از شاگردان مرحوم ذبیح بهروز برای اثبات وجود این جشن در شاهنامه که آقای هاشم رضی در کتابش – البته با تردید در تاریخ گذاری های دقیق متن منقول – نقل کرده است: «سیاوش در انتهای سال ۱۰۱۳ قبل از میلاد به دستور افراسیاب کشته شد و یک روز بعد از کشته شدن سیاوش، فرزند وی کیخسرو در روز پنجشنبه، یکم فروردین ۱۰۱۲ قبل از میلاد در توران متولد می شود و چون در آیین زرتشتی سوگواری در رثای مردگان جایز نیست، پارسیان زرتشتی در آخرین شب چهارشنبه آخر سال از آتش می گذشته اند تا خاطره سیاوش به منظور دفاع از عفت و پاکدامنی، جاودان بماند». به یادِ تاریخگذاری خودِ مرحوم ذبیح بهروز افتادم که زمان طوفان جم را به روز و ساعت و دقیقه و ثانیه تعیین کرده بود! سیاوش و افراسیاب و کیخسرو مگر شخصیت های اسطوره ای نیستند؟! پس چطور می توان سال مرگ سیاوش را با این دقت و حتی به روز هفته (سه شنبه) مشخّص کرد؟ مگر ایرانی ها عهد سیاوش هفته داشتند که سه شنبه یا چهارشنبه داشته باشند؟! چهارشنبه سوری مبارک.»
مخاطبی در واکنش به این مطلب نوشته است: «برخی می گویند پریدن از روی آتش را میتوان استعاره از گذر سیاوش از آتش دانست. و البته ذیل این ابیات دنبال قرینه ای بر چهارشنبه سوری می گردند: «ستاره شمر گفت بهرام را /که در «چهارشنبه» مزن کام را/ اگر زین بپیچی گزند آیدت/ همه کار ناسودمند آیدت/ یکی باغ بُد در بین سپاه/ از این روی و زآن روی بُد رزمگاه/ بشد «چارشنبه» هم از صبح /بدان باغ که امروز باشیم شاد/ ببردند پر مایه گستردنی/ می و رود و رامشگر و خوردنی/ ز جیحون همی آتش افروختند/ زمین و هوا را همی سوختند» و خطیبی پاسخ داده است: «این بیت ها، در جلد هفتم شاهنامه دکتر خالقی است و سراسر این جلد را خودم تصحیح کرده ام. نکته مهم درباره بیت های منقول شما این است که بیت آخر (ز جیحون همی آتش افروختند…) در هیچ یک از نسخه های کهن شاهنامه نیست. یعنی در هیچ یک از ۱۵ نسخه دکتر خالقی. بنابر این در اینجا سخن از شومی چهارشنبه است که میراث اعراب است و در دیوان منوچهری و دیگران هم هست. سخن از چهارشنبه سوری و جشن ویژه آن نیست. در این روز می می خوردند که شومی آن روز برطرف شود. در یادداشت های شاهنامه استاد خالقی در شرح بیت یکم نیم صفحه نوشته ام که عکس آنرا می بینید. پاینده باشی.»

اما محمد جعفری قنواتی، پژوهشگر فرهنگ عامه در نظری درباره نوشته این شاهنامه پژوه عنوان کرده است: «پریدن از روی آتش با باورهای ایرانی ها باستان منافات دارد. چونکه آنها آتش را مقدس می دانستند و پریدن نوعی بی حرمتی به حساب می آید. از طرفی در گاهشماری ایران باستان هفته وجود نداشته است. ماه به ۳۰ روز تقسیم می شد و هر روز ماه نام خاصی داشت. بی آنکه ماخذی داشته باشم از متون داستانی همچون «هفت پیکر» شاید بتوان گفت در اواخر دوره ساسانیان یا کمی زودتر ولی به هر حال در همین حدود، هفته وارد فرهنگ ایرانی ها شده باشد.»

منبع: modelkids.ir