محمدرضا یوسفی مطرح كرد بازگشت باردیگر انسان به آیین ها

به گزارش مدل کودک محمدرضا یوسفی با بررسی آیین های ملی در آثار ادبی کلاسیک و فولکلور و هم ادبیات معاصر، از جدایی طبیعت و انسان در دوران مدرنیسم می گوید و بیان می کند: انسان دارد تبارشناسی خویش را بازخوانی می کند و خود به خود باردیگر به سمت آیین ها می رود.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان در گفتگو با ایسنا درباره جایگاه سنت ها و آیین های ایرانی در ادبیات کودک و نوجوان در سالهای اخیر اظهار نمود: بخشی از این مساله، آیین هایی مثل سنت چهارشنبه سوری و عید نوروز است که در فرهنگ و فولکلور ما ریشه دارد و در عرصه فرهنگی وسیعی به صورت داستان، نمایشنامه و رمان برای بچه ها و حتی بزرگسالان کار شده است. همینطور وقتی به سراغ ادبیات بومی و هم ادبیات رمانتیک می رویم، این گونه آثار را زیاد می بینیم.
او اضافه کرد: مثلا خانم روانی پور در «اهل غرق» خودبه خود به سراغ سنت و آیین مردم جنوب می رود یا غلامحسین ساعدی که به سراغ آیین های مردم خطه آذربایجان می رود. در واقع این مورد هم در حوزه بزرگسال و هم در حوزه کودک و نوجوان زیاد اتفاق افتاده است. مثلا بازنویسی متل ها و قصه های فولکلوریک برای بچه ها به فراوانی وجود دارد. فکر نمی کنم ناشر جدی ای باشد که یک فایل فولکلوریک نداشته باشد.
یوسفی در ادامه به گرته برداری از آیین سوگ سیاوش در رمان «سووشون» سیمین دانشور اشاره و بیان نمود: بعضی از آیین های ما به این شکل به داستان ها رسیده اند، مثلا آیین نوروز هم به داستان «جمشید و نوروز» رسیده است. این ها شکل کلاسیک و فولکلور آیین ها در ادبیات است، در ادبیات معاصر هم در اشکال گوناگونی تجلی پیدا کرده اند، مثلا من در بعضی آثارم از بخشی از این آیین ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم متاثرم.
این نویسنده با بیان اینکه در حوزه کودک، متل ها الگو قرار می گیرند، اظهار داشت: ما شاعران و نویسندگان گوناگونی داریم که از متل های انگشتی برداشتی به روز کرده اند و برای بچه ها متل های معاصر سروده اند، برخی از این متل ها چون بافت داستانی و دراماتیک دارند، میتوان از آنها برای نوشتن داستان یا رمان استفاده کرد، مثلا من «دویدم و دویدم» را به شکل رمان نوشته ام، البته «دویدم و دویدم» بیشتر قصه است تا متل، اما وجوه مشترکی دارد؛ یعنی وقتی برای بچه ها خوانده می شود بیشتر جذب آوای آن می شوند.
محمدرضا یوسفی همینطور ضمن اشاره به گرته برداری از آیین های زمستانی و آیین های در ارتباط با کشت و برداشت در ادبیات اظهار نمود: از آیین در ارتباط با باران و افسانه باران داستان فوق العاده زیبای زرتشتی «دیو اشتر» را داریم. این آیین ها خصوصا آنها که ساختار داستانی دارند، بیشتر مورد استقبال قرار گرفته اند و روی آنها در اشکال متعدد کار شده است.
او افزود: مثلا «اشی مشی» که در اصل یک فولکلور و اسطوره است به آیین تولد انسان برمی گردد، که این ها در عرصه بزرگسال هم به شکل رمان کار شده است. در مجموع، آیین ها به شکل های مختلف و در گونه های ادبی متعدد تجلی پیدا می کنند؛ چون هر کدام بافت خویش را دارند، مثلا «عمو زنجیرباف» و «اتل متل» بافتی سوررئال دارند، یعنی آن هماهنگی ای را که در ریتم «دویدم و دویدم» می بینیم، در این ها نمی بینیم و بیشتر روایت هایی سوررئال هستند.
یوسفی سپس بیان نمود: در متون کهن آیین های فراوانی برای آب و باران داریم، برای کشت و برداشت و انتظار برای رسیدن بهار هم همینطور. این آیین ها اکثرا جنبه ملی و گاها جنبه مذهبی دارند. (که ریشه های آن در آیین زرشت باقی مانده و هنوز هم زرتشتیان ایران این آیین ها را رعایت می کنند) مثلا هفت سین داریم که به روایتی در ابتدا هفت شین بوده است. اما سرانجام، آیین تقدیر از بهار و تقدیر از زندگی گیاهی و تقدیر از طبیعت است که رسوم خودش را دارد و هنوز باقی مانده و ما آنها را انجام می دهیم. یا آیین سیزده به در که در ارتباط با پیوند انسان با طبیعت است.
این نظریه پرداز ادبیات کودکان و نوجوانان در انتها از بازگشت انسان به آیین ها بعد از تغییرات به وجودآمده اظهار داشت: این آیین ها به لحاظ تاریخی به عصری می رسد که انسان خویش را بخشی از طبیعت می دانست، تا این که انسان در دوران معاصر و مدرنیسم به این دریافت می رسد که طبیعت یک چیز و انسان یک چیز است، این فاصله به تدریج با آمدن مدرنیسم ایجاد می شود اما در دوران معاصر این تفکر به نقد کشیده شده و گویا انسان همزاد بودن با طبیعت را بیشتر دوست دارد، برای همین این همه جنبش های حفظ محیط زیست به صورت جهانی به وجود آمده؛ انسان دارد آن تبارشناسی خویش را بازخوانی می کند و باردیگر آن رویکرد را پیدا می کند و خودبه خود باردیگر به سمت آیین ها می رود.

منبع: مدل كودك