اسكناس های جدید با حافظ اما بدون صفر

از اسکناس های جدید هزار، دوهزار و پنج هزار تومانی در حالی رونمایی شده که از صفرها در آنها خبری نیست اما تصاویری از مقبره حافظ و البته مقبرةالشعرای تبریز و آرامگاه ابوعلی سینا در آنها دیده می شود. اسکناس ۵هزار تومانی جدید با تغییر رنگ و طرح آرامگاه حافظ در پس این اسکناس بتازگی انتشار یافته است.
به گزارش مدل کودک به نقل از ایسنا، حدود یک قرن از چاپ اولین اسکناس ها بعنوان پول رایج در ایران می گذرد و در این دوران همیشه نقش بستن چهره افراد شاخص یا تصویری از بناهای تاریخی و میراث فرهنگی ایران مورد توجه بوده است؛ کمااین که بر روی اسکناس های دوره قاجار تصویری از شاه آن دوران، در دوره پهلوی تصاویر رضاخان و سپس محمدرضا پهلوی بر روی پول رایج کشور دیده می شد.
بر اساس اطلاعات موجود، اولین باری که تصویر مقبره یکی از اهالی ادب به اسکناس ها رسید، به اسکناس های سری دوم بانک مرکزی ایران در دوره محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۴۱ برمی گردد؛ اسکناس ۱۰۰۰ ریالی با تصویر روی محمدرضا پهلوی با پوشش رسمی نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی ایران و تصویر پشت آرامگاه حافظ چاپ و در جامعه ایرانی دست به دست شد.

پس از آن نیز تا قبل از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷، آرامگاه حافظ در پشت اسکناس ۱۰۰۰ ریالی سری چهارم و پنجم بانک مرکزی ایران در سالهای ۴۳–۱۳۴۲ و ۴۵–۱۳۴۴ و نیز بر روی همین اسکناس در سری ششم و هفتم در سالهای ۴۷–۱۳۴۵ و ۴۹–۱۳۴۷، سری هشتم تا یازدهم در سالهای ۵۲–۱۳۴۷ و سری دوازدهم تا پانزدهم سالهای ۵۷–۱۳۵۳ نقش بست.
با پیروزی انقلاب، اسکناس ها هم رنگ و شکل دیگری به خود گرفتند اما هنوز آن چه مشترک با گذشته به چشم می خورد، تصویر آرامگاه حافظ باز هم در پشت اسکناس ۱۰۰۰ ریالی (سری بارگاهی) بود که تصویر روی آن آرامگاه امام رضا (ع) بود.

در اسکناس های سری انقلابی در سالهای ۱۳۷۱–۱۳۶۰ نه فقط دیگر خبری از تصویر مقبره حافظ در پشت اسکناس ۱۰۰۰ ریالی نبود که تصویری از دیگر مشاهیر فرهنگ و ادب یا آرامگاه آنان نیز در اسکناس ها دیده نشد؛ تصویر پشت اسکناس ۱۰۰۰ ریالی هم به قبةالصخره ( مسجد صخره) تغییر پیدا کرد.
اما بار دیگر در اسکناس های با تصویر امام خمینی (ره) در سالهای ۱۳۹۸-۱۳۷۱ تصویر مقبره حافظ به پول مردم بازگشت و تصویر آرامگاه این شاعر در پشت اسکناس ۱۰۰۰۰ ریالی دیده شد.

البته حافظ تنها شاعری نبود که مقبره اش به این سری از اسکناس ها رسید؛ تصویر مقبره سعدی نیز در پشت اسکناس ۱۰۰۰۰۰ ریالی از همین سری اسکناس ها دیده شد؛ تصویری که با حاشیه هایی همراه شد؛ در کنار نقش آرامگاه سعدی بیت معروف این شاعر آمده بود، که گفته می شد این خوانش درست نیست و اشتباه است. منتقدان می گفتند «بنی آدم اعضای یک پیکرند» درست است اما روی پول ملی «بنی آدم اعضای یکدیگرند» نقش بست که این سبب انتقادهای گوناگونی به این مساله شد.
البته بنا به شبهه های موجود درباب شکل درست این بیت، مثلا کاووس حسن لی دراین باره به ایسنا اظهار داشته بود: در برخی از نسخه های چاپی «گلستان»، ضبط «بنی آدم اعضای یک پیکرند» بجای ضبط مشهور «بنی آدم اعضای یکدیگرند» نهاده شده است. «بنی آدم اعضای یک پیکرند» دستورمندتر و به زبان سعدی نزدیک تر است؛ اما در نسخه های خطی قدیم این چنین ضبطی وجود ندارد.

حالا نسل تازه ای از اسکناس ها رونمایی شده اند و باز هم آرامگاه حافظ در تصویر پشت یک اسکناس به چشم می خورد؛ ۵هزار تومانی که بتازگی با تغییر رنگ انتشار یافته است (پیش تر در دوره ای تصویر سردر دانشگاه تهران پشت این اسکناس نقش بسته بود). این اسکناس ها البته تفاوت قابل توجه دیگری هم با قبل دارند و آن کمرنگ شدن صفرهاست که سال ها بر روی اسکناس ها دیده می شدند؛ بنظر می رسد طرح حذف چهار صفر از پول ملی با رونمایی از این اسکناس ها بطور رسمی اجرا شده است.
ضمنا در پشت اسکناس ۲هزار تومانی جدید که قبل تر با تصویر خانه تاریخی «آقازاده ابرکوه» (در یزد) همراه بود از طرح مقبرةالشعرای تبریز و در پشت اسکناس ۱ هزار تومانی که قبل تر تصویر مقبره حافظ پشت آن نقش بسته بود از طرح آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا (واقع در همدان) استفاده شده است.

اما اگر از شمایل متفاوت اسکناس های تازه بگذریم، سوالی جای مطرح شدن دارد، آن هم این که از میان تمامی مشاهیر ادبی ایران زمین در ضمن سال ها فقط راه ورود برای حافظ و سعدی به پول ملی کشور باز بوده است؟ در صورتیکه تاجیکستان بر روی اسکناس های کشور خود تصویر رودکی، پدر شعر فارسی را چاپ می کند، هنوز وقت آن نرسیده است که به دیگر مشاهیر فرهنگ و هنر این مرز و بوم که بسیار هم هستند، توجه شود؟