كرونا و خرافه نحسی ۱۳ فروردین

به گزارش مدل كودك سیزده نحسی ندارد/نحسی از رفتار توست هر زیان كاید به بار/از زشتی رفتار توست (ابوالقاسم حالت)
در تقویم رسمی كشور روز ۱۳ فروردین بعنوان روز طبیعت نامگذاری شده است هر چند در میان عموم مردم با عنوان «سیزده به در» شناخته می شود كه بخشی از آیین و سنت نوروز به شمار می آید. ایرانیان پس از دو هفته جشن و تعطیلی نوروز، در سیزدهمین روز فروردین به دل دشت و صحرا می زنند و در كنار خانواده و فامیل، دوستان و آشنایان اوقات خوشی را می گذرانند.

البته سال جاری به علت گستردگی ویروس كرونا، برگزاری سنت سیزده به در ممنوع و به همه شهروندان ایرانی سفارش شده است كه به منظور مراقبت از جان خود و دیگران در خانه بمانند. شاید این قرنطینه های خانگی روشی برای زیر سوال بردن خرافات درباره نحسی روز ۱۳ فروردین باشد.

به گزارش مدل كودك به نقل از ایسنا، بنا بر معتقدات عامیانه ایرانی ها در اثر قاجار، در روز سیزدهم فروردین احتمال داشت؛ خانه ها ویران شود ازاین رو برای در امان ماندن از خطرات این روز و برای محافظت از خود در مقابل اتفاقات شوم احتمالی در سال جدید، اولین سیزدهم هر سال را از خانه بیرون می رفتند و به گردش و نشاط می گذراند تا آن نحسی و بلا را از خود، خانه و شهرشان به در كنند.
به قول سجاد آیدنلو نویسنده مقاله « سابقه و سبب برگزاری سیزده بدر و سنت های ایرانی»، احتمالاً در اعتقاد به نحس بودن عدد ۱۳ و روز سیزدهم، ۱۲ تایی بودن شمار برج های فلكی در نجوم قدیم و برخی اخبار و احادیث دینی بخصوص در عصر قاجار كه روز سیزدهم ماه های ایرانی را شوم و بد دانسته؛ تأثیر داشته است.

البته باید به این نكته توجه كرد كه در باورهای زرتشتی، روز سیزدهم فروردین، نماد هزاره سیزدهم بوده كه در باورهای ایرانی زمان انتهای عمر ۱۲ هزار ساله جهان و آغاز ویرانی و نابودی است، ازاین رو رو سیزدهم فروردین، نگران كننده و منحوس دانسته می شد.
البته این باور وجود دارد كه سابقه سیزده به در به ایران باستان می رسد و علت اصلی چنین روزی آن است كه مردم نه برای جشن و سرور بلكه برای برگزاری مراسم دینی و خواندن دعا و نیایش به بیرون از شهر می رفتند.

نبرد ایزد باران با دیو خشكسالی
البته روز ۱۳ فروردین، روز نبرد ایزد باران با دیو خشكسالی هم دانسته می شود. می دانیم در ایران باستان تمامی روزهای ماه نام مخصوص خویش را داشتند. ۱۳ فروردین ماه، «تیشتَر» یا ایزد باران نامیده می شد. برای همین هم ایرانی ها باستان كه عادت داشتند برای نوروز، هفت نوع قلعه شامل گندم، جو، نخود، لوبیا، ارزن، عدس و ماش را در سینی های بزرگ سبز می كردند؛ در روز سیزدهم فروردین، سبزه ها را به آب روان می سپردند.
در مقاله «سیزده به در؛ پیروزی اسب سفید بر اسب سیاه» نوشته علی جلالی آمده است: تیشتر در منابع زرتشتی ایزد باران دانسته شده است كه پدید آورنده آب ‎ها، رودها، دریاچه ها و دریاها، درهم شكننده جادوگران و پاسدار آریایی هاست كه بیشتر به صورت اسبی سفید و زیبا با گوشه های طلایی وارد دریا می شود و در آنجا با «اپوشه» دیو خشكسالی كه در چارچوب اسبی سیاه و ترسناك تجلی می یابد؛ روبه رو می شود. این دو سه روز می جنگند كه بر مبنای باور ایرانی ها باستان، باید برای تیشتر قربانی می دادند او پیروز شود تا آنها گرفتار خشكسالی نشوند.
سابقه سیزده به در
سابقه سیزده به در همچون مباحثی است كه اتفاق نظر درباره آن وجود ندارد اما به قول سجاد آیدنلو اخیرترین متنی كه به سیزده به در اشاره كرده به دوره قاجار برمی گردد و تا پیش از این دوره متن مكتوبی وجود ندارد كه به به صورت مستقیم به سنت سیزده به در اشاره كرده باشد.

نكته پراهمیت آن است كه در دوره قاجار علاوه بر خاطرات ناصرالدین شاه در سفرنامه های نویسندگان ایرانی و خارجی اشاره شده است كه سیزده به در با جدیت و اهتمام بالا از جانب مردم و دربار اجرا می شده و مردم در این روز حتما برای گردش و تفریح به باغ ها و تفرجگاه ها می رفتند و بر این باور بودند كه باید برای دور شدن از نحسی این روز، حتما باید خانه خویش را ترك كنند و با حضور در طبیعت از شومی سال جدید در امان بمانند.
در دهه ها و سال های اخیر به دنبال رواج عقل گرایی در جوامع همچون ایران، این تفكر كه روز ۱۳ فروردین نحس است؛ تغییر كرده و گروه های مختلف جامعه بیشتر برای خوشگذرانی و تفریح سنت سیزده به در را اجرا می كنند تا بهانه ای باشد برای دورهمی، خوردن آش رشته و كاهو و سكنجبین و بازی های گروهی و رقص های محلی.

سال جاری كرونا فرصت دورهمی و تفریح سیزده به در را از ایرانیان گرفت اما بستری برای زیر سوال بردن خرافه نحس بودن ۱۳ فروردین فراهم نمود. چون این روز زمانی نحس می شود كه بدون توجه به سفارش های پزشكی وارد طبیعت شویم و دورهمی تشكیل بدهیم و جان خود و دیگران را به خطر بیاندازیم. كرونا فرصتی را فراهم نمود تا شعر ابوالقاسم حالت را تكرار نماییم كه
«سیزده نحسی ندارد/نحسی از رفتار توست
هر زیان كاید به بار/از زشتی رفتار توست»