نوروز كوچك!

مدل كودك: در آستانه جشن باستانی یلدا، یك انسان شناس تاكید دارد كه یلدا، جشن نزدیك شده به نوروز است، چون آغاز نوزایی خورشید از این شب شروع می شود.
«یلدا» یك نوع نوزایی و تولد است كه در دوره های كهن، موقعیت بسیار تاثیرگذاری برای ایرانیان، به ویژه برای كشاورزان بوده است، چون سرآغاز یك فصل جدید از زندگی و كار به حساب می آمد. در این باره معصومه ابراهیمی -پژوهشگر حوزه انسان شناسی- با اشاره به اینكه نظریه های مختلف و گاه تعارض آمیزی در مورد فلسفه یلدا وجود دارد، به ایسنا، توضیح می دهد كه برخی یلدا را یك واژه سریانی و آنرا یك نوع آیین از مجموعه آیین های مهر و میترا (دین قبل از زرتشتی) می دانند. برخی هم چون خانم آنا كراسنوولسكا كه در كتاب «چند چهره كلیدی در اساطیر ایران» اشاره كرده است؛ شب یلدا یا چله را یك نوع «جشن نوروز» می دانند.
او با تشریح نظریه «آغاز شروع نوروز با شب یلدا»، می گوید: طبق این دیدگاه، شب یلدا به این علت كه ۱۰۰ روز مانده به نوروز است، جشن گرفته می شود. بر طبق این باور از شب چله آغاز نوزایی خورشید یا همان نوروز آغاز می شود.

درباره فلسفه یلدا، پیام سلطانی -كارشناس حوزه فرهنگ و زبان های باستان- هم با اشاره به اینكه یلدا به معنای «زایش خورشید» است، می گوید: جشن شب یلدا یا چله جشنی به مناسبت شروع پروسه اختتام سرما با زایش مجدد خورشید در فردای بلندترین شب سال است. دقت داشته باشیم كه از فردای شب چله یا فردای بلندترین شب سال، روزها شروع به بلندتر شدن می كنند و این یعنی آغاز مردن دیو سرما و زایش خورشید.
فلسفه وجودی شب یلدا، نه پاسداشت سرما و زمستان، بلكه برعكس، جشن زایش خورشید و آغاز پروسه گرم تر شدن است. چون در باورهای كهن ایرانی، سرما «دیوآفریده» به حساب می آمد و ایرانیها نسبت به سرما نگاه منفی داشتند. برمبنای متون پهلوی، خاستگاه اقوام آریایی (ایران ویج) سرزمین به شدت سردی بوده است، بطوریكه در این سرزمین ۱۰ ماه از سال زمستان و تنها دو ماهِ گرم وجود داشته است. برای همین در باور ایرانی ها، سرما آفریده دیو تلقی می شده و در نتیجه برآمدن خورشید، عنصر حیاتی به حساب می آمده است. برای همین هم است كه خورشید در باور ایرانیان باستان در مقام ایزدی مستقل مورد احترام بوده است.
آیین شب یلدا پیروی از الگوی اسطوره ای نبرد ایزد خورشید با سیاهی شب و سرمای زمستان بوده است. برای همین هم روشن كردن آتش در شب یلدا قابل تفسیر می شود. البته در اساطیر ایرانی، آتش از اهمیت بسزایی برخوردار بود حتی عنصری مقدس قلماد می شد و ایزدی برای پاسداشت آن وجود داشت. بدین جهت در بیشتر آیین های ایرانی همچون یلدا، آتش های بزرگ برپاداشته می شد.
البته معصومه ابراهیمی – كارشناس حوزه انسان شناسی – تأكید دارد كه درباره فلسفه یلدا داستان ها، افسانه ها و اسطوره های بسیاری بین ایرانیان در شهرها، روستاها و عشایر وجود دارد و همین قصه های شنیدنی، حكایت از آن دارد كه جشن یلدا برای ایرانیان از دیرباز تا چه حد اهمیت داشته است.
این انسان شناس جشن یلدا را فرصتی برای دورهمی و استواری بخشی اجتماعی دانسته و می گوید: تحمل سرمای سخت و طولانی بوسیله دورهمی ها و جشن هایی مانند یلدا، برای خانواده های ایرانی ساده تر می شد.

منبع: مدل كودك